Sutra Samvedana Part 01

SR No.: 005835
Original Sutra Author: N/A
Author: Prashamitashreeji
Publisher: Sanmarg Prakashan
Publication Year: 2008
Total Pages: 244
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 123

૯૬
સૂત્ર સંવેદના
‘મૂળપદે પડિક્કમણું ભાખ્યું પાપ તણું અણુ કરવું રે’ - સીમંધરસ્વામીનું ૩૫૦ ગાથાનું સ્તવન, ઢા. ૧
પાપ કરીને ગુરુ સમક્ષ તેની શુદ્ધિ કરવી અને પછી કાળજી રાખવી કે પુનઃ તેવું પાપ ન થાય, એ તો અપવાદિક પ્રતિક્ર્મણ છે. ઉત્સર્ગ માર્ગે તો પાપ કરવું જ નહીં તે પ્રતિક્રમણ છે. જેમ શ૨ી૨ કાદવવાળું થાય તો તેને ધોવું પડે છે, પરંતુ ધોવા કરતાં તો શરીર કાદવવાળું થાય જ નહીં તેવું ધ્યાન રાખવું, એ જ વધુ ઉત્તમ છે. તેમ પાપથી આત્મા મલિન થાય પછી પ્રતિક્ર્મણથી તેને શુદ્ધ કરવાની ક્રિયા કરવા કરતાં તો પાપ જ ન થાય તેવું ચિત્ત બનાવવું એ જ વધુ ઉત્તમ છે. આથી જ ઉત્સર્ગથી તો પ્રતિક્ર્મણની ક્રિયા પાપ પ્રત્યે જુગુપ્સા કેળવવા અને પાપ જ ન થાય તેવી સજાગતા કેળવવા માટે કરાય છે.
એક શુભ ક્રિયાથી બીજી શુભ ક્રિયાના પ્રારંભમાં જે ઈરિયાવહિયા કરાય છે, તે આ ઔત્સર્ગિક પ્રતિક્રમણમાં રહેવાના અત્યંત પ્રયત્ન માટે છે અને પૂર્વ ક્રિયામાં હિંસાદિ જે દોષો લાગ્યા હોય તેના નિવર્તન માટે જે ઈર્યાપ્રતિક્રમણ કરાય છે તે અપવાદથી પ્રતિક્રમણ છે. પ્રતિક્રમણ કર્યા બાદ પુનઃ તેવી જ સ્ખલના ન થાય તે માટે ખૂબ સજાગ રહેવું જોઈએ. જો પુનઃ તે પાપથી અટકવાનો ભાવ ન હોય તો તો તે પ્રતિક્રમણ અપવાદથી પણ પ્રતિક્રમણ રહેતું નથી.
આ સૂત્રના એક-એક પદો ધ્યાનથી અને ઉપયોગપૂર્વક જો બોલવામાં આવે તો કરેલા પાપો પ્રત્યેની જુગુપ્સા વધે છે. પાપ પ્રત્યેની જુગુપ્સા વધતાં સંવેગભાવ વૃદ્ધિ પામે છે અને સંવેગભાવ વધતાં વધતાં અઈમુત્તા મુનિની જેમ કેવળજ્ઞાનનું કારણ પણ બની શકે.
નોંધ : સંસ્કૃત વ્યાખ્યાકારોએ દીર્ઘ ઈવાળા ‘રૂં' ધાતુ પરથી ‘ર્થા’ ‘શબ્દ તથા ‘પેર્યાથિજી આદિ શબ્દ સમજાવેલ છે, પ્રાકૃત-પદ્ધતિ પ્રમાણે એમાં સ્વાસ્-મળ-ચૈત્ય-પોર્થ સમજુ યાત્ (હેમ. શ. ૮-૨-૨૦૭) સૂત્ર દ્વારા ય પહેલાં ર્ માં રૂ ઉમેરતાં ‘રિયા’ શબ્દ સાધી શકાય છે, તેવા શબ્દો સમવાયાંગસૂત્ર, ઓઘનિર્યુક્તિ, સુરસંદરીચરિય વગેરેમાં મળે છે. વિશેષાવશ્યક-ભાષ્યમાં ‘રડુ તથા પ્રશ્નવ્યાકરણમાં યિષ્ન શ્રીહરિભદ્રસૂરિની આવશ્યકસૂત્ર-વૃત્તિ (પત્ર-૬૧૬)માં રિયામિ વગેરે પ્રયોગો જોવામાં આવે છે. છતાં લેખન-ઉચ્ચારણ સરલતા આદિ કારણે બન્ને પ્રકારના (હ્રસ્વ અને દીર્ધ) પ્રયોગો મળે છે, તે પ્રાકૃત શબ્દ મહાર્ણવ જેવા કોશ દ્વારા પણ જાણી શકાય છે. ઋ. કે પેઢી તરફથી પ્રકાશિત ષડાવશ્યકસૂત્રાણિ પત્ર ૩, ૧૩, ૧૪માં દીર્ઘ ઈવાળા પાઠો છે.