________________
ઈરિયાવહિયા સૂત્ર
સર્વ ધર્મનું મૂળ સમતા છે અને તે સમતાની પ્રાપ્તિનો ઉપાય સામાયિકની ક્રિયા છે. તેથી ગુરવંદન માટે જરૂરી સૂત્રો જોયા બાદ
હવે આપણે સામાયિકની ક્રિયામાં ઉપયોગી સૂત્રોની વિચારણા કરીશું. સૂત્ર પરિચય :
ઈરિયાવહિયા” શબ્દથી શરૂ થતા આ સૂત્રને ઈરિયાવહિયા સૂત્ર કહેવામાં આવે છે અને તેનું બીજું નામ “ઈરિયાપથ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર' પણ છે. ઈર્યા એટલે ચર્યા. ચર્યા એટલે ગમનાગમન અથવા જીવનચર્યા. ગમનાગમન કરતાં અથવા જીવનના કોઈ પણ વ્યવહાર કરતાં જીવહિંસાદિ પાપો થયા હોય તો તે પાપોનું પ્રતિક્રમણ આ સૂત્ર દ્વારા કરવામાં આવે છે.
ધર્મસંગ્રહ ગ્રંથમાં ઈર્યાનો અર્થ ધ્યાન-મૌનાદિરૂપ ભિક્ષુદ્રત ગ્રહણ કરેલ છે. તેથી આ ઈર્યાવહિયા કરતાં મુનિને તે પણ ખ્યાલ હોવો જોઈએ કે, બાનમૌનાદિરૂપ ક્રિયાનું જે ઉલ્લંઘન થયું છે, તેનાથી અટકવા પણ આ સૂત્ર બોલવામાં આવે છે.
સામાયિકની ક્રિયાનો પ્રારંભ કરતાં નવકાર-પંચિંદિય બોલીને ગુરુસ્થાપના કરાય છે અને ત્યારબાદ આ સૂત્રના માધ્યમે ઈરિયાવહિયા એટલે કે ઈર્યાપથની વિરાધનાનું પ્રતિક્રમણ કરવામાં આવે છે. સાધ્વાચાર કે શ્રાવકાચાર સંબંધી કોઇપણ દોષાચરણથી આત્મા મલિન થયો હોય તો તેની વિશુદ્ધિ માટે આ પ્રતિક્રમણ કરવાનું હોય છે. કોઈકવાર કદાચ દેખીતી રીતે દોષો ન થયા હોય
