________________
૬૬
પડદન
છે કે તે સન્વિક જન્ય પ્રત્યક્ષજ્ઞાન અવિચ્છિન્નસત્તાક અર્થાત્ સ્થાયી વિષયને ગ્રહણ કરે છે.૧૨૩
આમ વૈશેષિકાએ ક્ષણભંગવાદીના સબળ પ્રતિકાર કરી વસ્તુનું સ્થાયિત્વ પુરવાર કર્યુ છે. વસ્તુનું સ્થાયિત્વ પુરવાર થતાં દ્રવ્યની માન્યતાને દઢ અને પાયાના ટેકા મળે છે.
પેાતાની દ્રવ્યની માન્યતા ઉપર જે ચારપાંખીએ હુમલા થયા તેના વૈશેષિકે કેવી તાર્કિકને છાજે એવી વીરતાથી સામનેા કર્યાં અને કેવી રીતે પેાતાના દનની પ્રાણભૂત દ્રવ્યની માન્યતાને રક્ષી અને સ્થાપી તેનું આપણે વિસ્તારથી નરૂપણ કર્યુ..
પાટીપ
3
२
J
१ क्रियागुणवत् समवायिकारणमिति द्रव्यलक्षणम् । वै सू० १.१.१५ २ तदभावादणु मनः । वै० सू० ७.१.२३ ।
उ आकाशकालदिगात्मनां सर्वगतत्वम्...। प्रेशस्तपादभाष्य पृ० ५८ । ४ पृथिव्यादीनां नवानामपि ... कार्यकारणाविरोधित्वम् । प्रशस्तपादभाष्य पृ० ५४ | नित्यानां कारणविनाशयोरभावादेव कारणेनाविनाशः, अनित्यद्रव्याणां कारणविनाशयोः सम्भवेऽपि कारणेन न विनाशः, किन्त्वन्येनेति विवेकः । न्यायकन्दली पृ० ५५ ।
५ गुणिनोऽपि गुणव्यतिरिक्तस्यानुपलम्भादयं गुणी रूपादिभ्योऽर्थान्तरत्वेन नात्मानमुपदर्शयति व्यतिरेकं च तेभ्यो वाञ्छतीति चित्रम् । न्यायमञ्जरी, भा० १, पृ० २७२ ।
१ किमिदमग्रहणं ग्राह्यस्याभावादाहो ग्रहे हेत्वभावात् ? । न्यायवार्तिक १.१.१४ । ७ यदिदं चन्दनमुपलभ्यते तस्य श्वेतं रूपं तिक्तो रसः पटुर्गन्धः शीतः स्पर्श इति । चायं प्रत्यक्षस्य प्रत्यक्षेण व्यपदेशः सोऽर्थान्तरे दृष्टो यथा ब्राह्मणस्य कमण्डलुरिति । न्यायवार्तिक १.१.१४ ॥
८ उभयं पृथिव्यादीनां इन्द्रियार्थत्वे शास्त्रं युत्तिश्च सम्भवति । शास्त्रं तावद् दर्शनस्पर्शनाभ्यामेकार्थग्रहणादिति । युक्तिरपि दर्शनस्पर्शनयो रेकविषयत्वेन प्रतिसन्धानं 'यमहमद्राक्षं तं स्पृशामि' इति दृष्टिस्पर्शनविषया युक्ति: । न्यायवार्तिक
१.१.१४ ।
८ रूपादय एव तेन तेनाकारेण सन्निविशन्ते तानयमुपलब्धा तथाकारान् प्रतिपद्यमानो
