________________
ન્યાયદર્શન
४६१.
२० अथवा सत्यपि 'विषयद्वैविध्ये सामग्रीमेदात् फलभेदाच्च प्रमाणभेदो भवन् कथ
मपाक्रियते । न्यायमं०, भा०१, पृ. ३० ।। २१ तत्वसंग्रह १५४७-१५४९ । २२ अर्थापत्तिरियं तस्मादनुमानान्न भिद्यते । तत्वसं० १६४७ । १३ तत्त्वसंग्रह १६५८-१६४९ । २४ पदार्थधर्मसं० पृ० ५१२-५५६ । (कन्दलीसहित) २५ सांख्यतत्त्वकौमुदी का० ५। २६ न्याम०, भा० १, पृ० ३६ । २७ अभावत्यक्षस्यानुभविकत्वादनुपलम्भोऽपि न प्रमाणान्तरम् । सिद्धान्तमुक्ता०
२८ प्रकरणपञ्चिका, पृ० १९८-१२४ (चौखम्बा)। २८. किं पुनः प्रमाणानि प्रमेयमभिसम्प्लवन्ते अथ प्रमेयं व्यवतिष्ठन्त इति ? उभयथा
दर्शनम्-...अग्निराप्तोपदेशात् प्रतीयते 'अत्राऽग्निः ' इति, प्रत्यासीदता धूमदर्शनेनानुमीयते, प्रत्यासन्नेन च प्रत्यक्षत उपलभ्यते । व्यवस्था पुन:-'अग्निहोत्रं जुहुयात् स्वर्गकामः' इति लौकिकस्य स्वर्गे न लिङ्गदर्शनं न प्रत्यक्षम् । स्तनयिलुशब्दे श्रयमाणे शब्दहेतोरनुमानम्, तत्र न प्रत्यक्ष नागमः । पाणौ प्रत्यक्षत
उपलभ्यमाने नानुमानं, नागम इति । न्याभा० १.१.३ । ३० . इन्द्रियं खलु अर्थप्रकाशकत्वात् प्रमाणं, तस्य व्यवस्था सङ्करश्च, व्यवस्था गन्धादिषु,
सङ्करः पृथिव्यादिषु द्वीन्द्रियग्राह्यत्वात् । सत्तायां गुणत्वे च सार्वेन्द्रियं ज्ञानमिति ।
न्यायबा० पृ० ५। 31 स्यान्मतं यदि संकीर्येरन् प्रमाणानि नन्वेकेन प्रमाणेनाधिगतेऽर्थे द्वितीय प्रमाणं
व्यर्थमापद्येत । अधिगतं चार्थमधिगमयता प्रमाणेन पिष्टं पिष्टं स्यात् । न्यायवा०
पृ० २ । ३२ न, अन्यथाधिगतेः । न ब्रूमो यथा प्रत्यक्षेण अर्थोऽधिगम्यते तथाऽनुमानादिभिरपीति । ___ अन्यथा । प्रत्यक्षेणेन्द्रियसम्बद्धः, इन्द्रियासम्बद्धोऽनुमानेन । न्यायवा० पृ० ५। 33 विषयान्तरे व्यवस्थादर्शनाच्च । न्यायवा० पृ० ५ ।
