________________
વૈશેષિકદર્શન
२८१
२७ आत्मान्तराणामसम्बन्धादधिष्ठातृत्वमनुपपन्नमिति चेत्-अथ मन्यसे अर्थान्तरसम
वायिनो ये धर्माधर्माः ते न साक्षादीश्वरेण सम्बध्यन्ते न पारम्पर्येण; न चासम्ब-द्धमनुष्टातुं शक्यते, न चानधिष्ठितयोधर्माधर्मयोः प्रवृत्तियुक्ता। न्यायवा० ४.१.२१ । २८ तच्च न, अजसम्बन्धोपपत्तेः । न्यायवा० ४.१.२१ ।। २८ येऽप्यजं संयोगं नेच्छन्ति तेषामप्यणुमनःसंयोगोपपत्तेरस्ति सम्बन्धः। न्याय
वा० ४१.२१ । ३० स पुनरात्मेश्वरसम्बन्धः किं व्यापकोऽव्यापको वा इति अर्थाभावादव्याकरणीयः
प्रश्नः । आत्मेश्वरसम्बन्धोऽस्तीत्येतदेव शक्यते वक्तुम् । न्यायवा० ४.१.२१ । 3. न्यायवा० ४.१.२१ । 3२ ... तस्माद्विनाशित्वेनापि कार्यत्वानुमानात् .. अथवा सनिवेशविशिष्टत्वमेव हेतुमभि
दध्महे...न्यायमं , भा० १, पृ० १७९ । 33 अदृश्यस्य च कर्तुरनुपलब्धितो नास्तित्वनिश्चयानुपपत्तेः नाकृष्टजातवनस्पतीनाम
त्वमिति न विपक्षता । न्यायम०, भा० १, पृ० १८० । ३४ परलोकवादिभिरदृश्यमानानां कर्मणामपि कारणत्वाभ्युपगमात् ... अथ जगद्वैचित्र्यं
कर्मव्यतिरेकेण न घटत इति कर्मणामदृश्यमानागमपि कारणत्वं कल्प्यते तत्र; यद्य. वमचेतनेभ्यः कार्योत्पादानुपपत्तेः कर्ताऽपि चेतनस्तेषामधिष्ठाता कल्प्यताम् । न्याय
मं०, भा० १, पृ० १८० । ३५ न चेतरेतराश्रयम् आगमैकशरणत्वाभावादीश्वरसिद्धेः। न्यायमं०, भा० १, पृ०
3, यथा चन्दन धूममितरधूमविसदृशमवलोक्य चन्दन एव वह्निरनुमीयते. तथा विल
. क्षणात् कार्यात् विलक्षण एव कर्ताऽनुमास्यते । न्यायम०, भा० १, पृ० १८३ । 3७ ने हीदशं परिदृश्यमानमनेकरूपमपरिमितमनन्तप्राणिगतविचित्रसुखदुःखसाधनं भुव. ____नादिकार्यम् अनतिशयेन पुंपा कर्तुं शक्यमिति । न्यायम०, भा० १, पृ० १८३' 3८ तथेयतस्त्रैलोक्यस्य निरवधिप्राणिसुखदुःखसाधनस्य सृष्टिसंहारसंविधानं सप्रयोजन . बहुशाख जानन्नेव स्रष्टा भवितुमर्हति महेश्वरः । तस्मात्सर्वज्ञः । न्यायमं०, भार
१, पृ० १८४ । ८ अपि च यथा नियतविषयवृत्तीनां चक्षुरादीन्द्रियाणामधिष्ठाता क्षेत्रज्ञः - दपेक्षया
सर्वज्ञः एवं सकलक्षेत्रज्ञकर्मविनियोगेषु प्रभवन रेश्वरः तदपेक्षया सर्वज्ञः । न्यायमं०
भा० १, पृ० १८४ । ४० पुंखामसर्ववित्वं हि रागादिमलबन्धनम् । न च रामादिभिः स्पृष्टो भगवानिति सर्व... वित् । न्यायमं०, भा० १, पृ० १८४ ।