________________
સાંખ્યદર્શન
39 જગતનું ઉપાદાનકારણ છે. તેમાંથી નિયત ક્રમે જગતનાં તત્ત્વોનો આવિર્ભાવ થાય છે. આ બધા સિદ્ધાન્તોનું વિશદ નિરૂપણ હવે આપણે કરીશું.'
પાદટીપ
१ सांख्यदर्शनमेतावत् परिसङ्ख्यानदर्शनम् । साङ्ख्यं प्रकुरुते चैव प्रकृतिं चैव प्रचक्षते ।। तत्त्वानि च चतुर्विंशत् परिसङ्ख्यायतत्त्वतः ॥ महाभारत १२.२९४.४१ -४२ । सांख्यं सङ्ख्यात्मकत्वाच्च कपिलादिभिरुच्यते । मत्स्य० ३.२९ । २ तत्कारणं साङ्ख्ययोगाधिगम्यम् । श्वेता० ६.१३ । 3 तत्कारणं. साङ्ख्ययोगाधिगम्यमिति वैदिकमेव ज्ञानं ध्यानं च साङ्ख्ययोग
शब्दाभ्यामभिलप्येते । शङ्कर । ४ सम्यक् ख्यायते. प्रकाश्यते वस्तुतत्त्वमनयेति संख्या सम्यग्ज्ञानं, तस्यां
प्रकाशमानमात्मतत्त्वं साङ्ख्यमिति । श्रीधर, गीता २.३९ । ५ सङ्ख्या बुद्धिः, बुद्ध्या अवधारणीयमात्मतत्त्वं साङ्ख्यं ज्ञातव्यमिति । रामानुज,
गीता २.३९ । ६ शुद्धात्मतत्त्वविज्ञानं साङ्ख्यमित्यभिधीयते । व्यासस्मृति ( Aivयसरमi 3६त) ७ योगसू. ४.२९ । . ८ सङ्ख्या सम्यग्विवेकेनात्मकथनमित्यर्थः । अतः साङ्ख्यशब्दस्य योगरूढतया... ।
सां. प्र. भा. भूमिका । ८ तर्करहस्यदीपिका का. ३ । १० कपिलस्य तन्त्रं वेदविरुद्धम् । ब्र.सू. शां. भा. २.१.१.१ ।। ११ The Nava Nalanda Mahavihara Research Publication, Vol. II, p. 48. 92 Dictionary of Prakrit Proper Names. 93. Philosophies of India (Zimmer), p. 281. १४ बृहच्चैवमिदं शास्त्रमित्याहुर्विदुषो जनाः । महाभारत १२. ३०७.४६ ।
साङ्ख्यं विशालं परमं पुराणम् । महाभारत १२. ३०१. ११४ ।
साङ्ख्ये कृतान्ते प्रोक्तानि... । गीता १८.१३ । १५ सां० का० ७२ । ૧૬ પ્રવેશકમાં પૃ. ૧૧-૧૨ ઉપર આપેલો સાંખ્યદર્શનનો પ્રાથમિક પરિચય વાંચીને પછી જ
આ પછીના અધ્યયનો વાંચવા ભલામણ છે. પુનરુક્તિદોષ ટાળવા એની એ વસ્તુ ફરી सपी नथी.
