________________
પૂજ્ય શ્રી સૌભાગ્યભાઈ
આંખ બંધ કરવામાં આવે તો શક્ય છે કે જગત નાનું - સીમિત થઈ જાય, કદાચ દરિદ્ર પણ થઈ જાય અને એમ છતાં 'નો બોધ તો એવો ને એવો જ રહે છે. એ જ પ્રમાણે, બીજી ઇન્દ્રિયો નષ્ટ થઈ જાય કે તેની ક્ષમતા ઓછી થઈ જાય અથવા તો હાથ-પગ કપાઈ જાય તો પણ પોતાના હોવાપણાના બોધમાં ફરક પડતો નથી. જગત નાનું થઈ જાય છે પણ એ બોધમાં ફરક પડતો નથી. આ 'હું'નો બોધ, સ્વયંનો બોધ, આત્મબોધ કોઈ ઇન્દ્રિય દ્વારા થતો ન હોવાથી એ અતીન્દ્રિય છે. આ રીતે પોતાને પોતાનો બોધ થતો હોવાથી આત્મતત્વ જ્ઞાનસ્વરૂપ છે. તે ઇન્દ્રિયો દ્વારા જગતનું જ્ઞાન કરે છે, ઇન્દ્રિયો તેનું ઉપકરણ છે પણ ઇન્દ્રિયો તેની અનિવાર્યતા નથી. તે ઇન્દ્રિયો વિના પણ જ્ઞાન કરી શકે છે. વાસ્તવમાં ઇન્દ્રિયો જ્ઞાન કરતી જ નથી, આ જ્ઞાનધારક પદાર્થ જ ઇન્દ્રિયોરૂપી બારી દ્વારા જ્ઞાન કરે છે. રૂપથી પર હોવા છતાં ચૈતન્યસ્વરૂપી આત્મા પોતાની જ્ઞાનશક્તિથી બધાં રૂપોને જાણે છે. જે દ્રષ્ટા છે દષ્ટિનો, જે જાણે છે રૂપ'. (શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર, ગાથા-૫૧).
દેશ્ય નહીં, દ્રષ્ટા.
બધાને દેખવાવાળો આત્મા સ્વયં પોતાને દેખી શકતો નથી, કારણ કે તે બધાં દશ્યોનો દ્રષ્ટા છે. સ્વયંને જોવાનો કોઈ ઉપાય નથી. સ્વયંનો અનુભવ થાય છે, સ્વયંની પ્રતીતિ થાય છે પણ સ્વયંનું દર્શન નથી થતું, થઈ શકે જ નહીં, કારણ કે દર્શન તેનું થઈ શકે કે જે અલગ હોય, પરાયું
