________________
અહીં [અવત+કે; અવતરે, અવ+સ્મ] અમે આ અવસ્થામાં મુ થી પરમાં રહેલા આ ને માતુવર્ગો ૧-૧-૪૭” થી ૩ વર્ણ કરવાના પ્રસંગે માત્રામૃત આસન્ન એકમાત્રિક જ ૩ આદેશ આ સૂત્રની સહાયથી થાય છે. અન્યથા ” અથવા રૂ આદેશ પણ થાત. 242-241-11 412. 1192011
सम्बन्धिनां सम्बन्धे ७|४|१२१ ॥
સમ્બન્ધિવાચક [માતૃ પિતૃ શ્વશુ...વગેરે] શબ્દને જે કાર્ય વિહિત છે તે કાર્ય તાદૃશ સંબન્ધપ્રવૃત્તિનિમિત્તક શબ્દને જ થાય છે. શ્વશુર્ય: અહીં શ્વશુરસ્થાપત્યનું આ અર્થમાં શ્વશુદ નામને ‘શ્વશુરાણ્ યઃ ૬-૧-૧૧' થી ય પ્રત્યય વિહિત છે. તે હૈં પ્રત્યય જામાતૃ-સમ્બન્ધિવાચક જ શ્વશુરી નામને આ સૂત્રની સહાયથી થાય છે. તેથી શ્વશુર નામ છે જેનું તે વ્યક્તિના વાચક શ્વશુર નામને ઉપર જણાવ્યા મુજબ હૈં પ્રત્યય ન થવાથી ‘ત૦ ૬-૧૩૧' થી ફ્લુ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી ખ્વારિઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- સસરાનું અપત્ય-સાળો. શ્વશુર નામની વ્યક્તિનું અપત્ય. ૧૨૧॥
समर्थः पदविधिः ७|४|१२२ ॥
સમર્થપવાશ્રિતત્વ પદવિધિમાં હોવાના કારણે પદસમ્બન્ધી વિધિ સમર્થ કહેવાય છે. અર્થાત્ સત્રસ્થ સમર્થ પદ સમર્થપદાશ્રિતને સમજાવે છે. પદસમ્બન્ધી વિધિ સમર્થપદાશ્રિત હોય છે; અર્થાત્ સમર્થ પદોને જ પવિધિ થાય છે.''આ સૂત્રાર્થ છે. પદથી પરમાં રહેલાને વિધિ; પદથી પૂર્વમાં રહેલાને વિધિ; એક પદને વિધિ; બે પદને વિધિ અથવા અનેક પદને વિધિ— આ સર્વ પદવિધિ સમર્થ પદોને જ થાય છે. વ્યપેક્ષા અને એકાર્થીભાવ [ઐકાથ્ય]– આ બે પ્રકારનું પદસામર્થ્ય છે. જે પદસમુદાયના પ્રત્યેક પદથી પૃથક્ પૃથક્ પદાર્થની ઉપસ્થિતિ [સ્મરણ] થયા બાદ
૧૪૮
