________________
પોતાનું પ્ર િપાકી
જે (ભૂ.. ૪-૨૧) સૂત્રમાં ઉત્ત’ શબ્દનું ઉપાદાન છે તે સૂત્રની પૂર્વેના અથાત્ સૂ.. ૧-૪-૨૦ સુધીના સપ્તમ્યર્થમાં ભૂતાર્થક ધાતુને ક્રિયાતિપત્તિ હોય તો વિકલ્પથી ક્રિયાતિપત્તિ થાય છે. “થું નામ સંવત: सन्ननागाढे तत्रभवान् आधायकृतमसेविष्यत धिग् गर्हामहे;" पक्षे - कथं સેવેત? થું સેવ? | મહે અહીં “શથ૦ -૪-૦રૂ ના સપ્તમ્યર્થમાં આ સૂત્રથી સેલ્ ધાતુને ક્રિયાતિપત્તિ નો ચત પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી વિધ્યત આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ક્રિયાતિપત્તિનો પ્રત્યય ન થાય ત્યારે “થમિ -૪-રૂ’ થી સપ્તમી નો ત અને વર્તમાનાનો તે પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી સેવેત અને સેવતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - કેવી રીતે સંયમી એવા આપે આગાઢ કારણ વિના આધાકર્મી સેવ્યું? ધિક્કાર છે! અમે નિર્દીએ છીએ. તાત્ પ્રતિ ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સૂ.નં. પ-૪-૨૦ સુધીના જ સપ્તમ્યર્થમાં ક્રિયાતિપત્તિ હોય તો ભૂતાર્થક ધાતુને વિકલ્પથી ક્રિયાતિપત્તિનો પ્રત્યય થાય છે. તેથી કાનો વધુમોત મવાનું અહીં સપ્તમી યર -૪-૩૪” ના સપ્તમીનિમિત્તમાં મુન્ ધાતુને મૂતે - ૪-૧૦” થી નિત્ય જ ક્રિયાતિપત્તિનો યતિ પ્રત્યય થાય છે. અર્થ - કાલ હતો; આપે ખાધું હોત. //99l
क्षेपे 5 पि - जात्वो वर्तमाना ५।४।१२॥
ગપિ અને નાતુ નામ ઉપપદ હોય તો નિન્દા અર્થ ગમ્યમાન હોય ત્યારે ધાતુને (ગમે તે કાળમાં) વર્તમાનાનો પ્રત્યય થાય છે. જે તત્રभवान् जन्तून् हिनस्ति? जातु तत्रभवान् भूतानि हिनस्ति? धिग् गर्हामहे। અહીં હિં ધાતુને આ સૂત્રથી વર્તમાનાનો તિવુ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી હિતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ કમશઃ- શું, ત્યાં આપ
૨૩૨
