________________
પઃ સ્વતન્યાનું ||૪૬॥
શ્વસ્તની ના વિષયમાં પૂ ધાતુને (૧૬) વિકલ્પથી આત્મનેપદ થાય છે. શ્વસ્તનીના વિષયમાં પ્ ધાતુને “ક્તિ: ર્િ રૂ-રૂ-૨૨' થી પ્રાપ્ત આત્મનેપદનો આ સૂત્રથી નિષેધ થવાથી ‘શેષાત્॰ રૂ-રૂ-૧૦૦’ ની સહાયથી પરમૈપદનો તાત્તિ પ્રત્યય થવાથી પૂતાત્તિ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી આત્મનેપદનો નિષેધ ન થાય ત્યારે ઉપર જણાવ્યા મુજબ આત્મનેપદનો સ્વસ્તનીનો તત્તે પ્રત્યય થવાથી સ્જિતમે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- તું સમર્થ થઈશ. અહીં પણ તકારાદિ પ્રત્યયની પૂર્વે પ્રાપ્ત ટ્ (‘સ્તાઘશિ૦. ૪-૪-રૂ૨' થી પ્રાપ્ત ફૅ) નો ‘૬ વૃક્ષ્ય: ૪-૪-’‘થી ૫૨Âપદના વિષયમાં નિષેધ થયો છે. પ્ ધાતુના ઋને ગુણ ર્ આદેશ થયા બાદ ર્ ને ‘ઋર રૃ-ô૦ ૨-૩૧૧' થી ૢ આદેશ થાય છે - એ યાદ રાખવું. ૪૬॥
क्रमोऽनुपसर्गात् ३ | ३ | ४७ ॥
ઉપસર્ગથી પરમાં ન હોય એવા મુ ધાતુને કત્તમાં વિકલ્પથી આત્મનેપદ થાય છે. વૃત્તિ વગેરે અર્થમાં ઉત્તર (રૂ-રૂ-૪૮) સૂત્રથી નિત્ય આત્મનેપદનું વિધાન હોવાથી વૃત્ત્પતિ થી ભિન્ન અર્થમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિકલ્પથી આત્મનેપદનું વિધાન આ સૂત્રથી છે. જેથી અહીં અપ્રાપ્ત વિભાષા છે. મતે અહીં આ સૂત્રની સહાયથી મૈં ધાતુને આત્મનેપદનો વર્તમાનાનો તે પ્રત્યય થયો છે. વિકલ્પ પક્ષમાં આ સૂત્રની સહાયથી આત્મનેપદ ન થાય ત્યારે ‘શેષાત્ પરભૈ રૂ-રૂ-૧૦૦' ની સહાયથી પરઐપદનો તિવ્ર પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી ામતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. મ્ ના ૬ ને મો વીર્થ: પË ૪-૨-૧૦૬' થી દીર્ઘ આ આદેશ થયો છે. અર્થ - ચાલે છે. અનુપસઽવિતિ વિમ્ ?= આ
૩૯
