________________
ન
કાર્ય થવાથી શૂર્પનહી અને ચન્દ્રમુલી આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ી પ્રત્યય ન થાય ત્યારે ‘ત્ ૨-૪-૧૮’ થી આર્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી શૂર્પના અને ચન્દ્રમુદ્યા આવો પ્રયોગ થાય છે.-અર્થક્રમશઃ- સુપડા જેવા નખવાલી. ચંદ્ર જેવા મુખવાલી. અનાનીતિ વિમ્? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સહ નગ્ અને વિદ્યમાન થી ભિન્ન પૂર્વ પદ છે જેનું એવું નવુ અને મુલ સ્વરૂપ સ્વાગવાચક નામ જેના અંતમાં છે એવા સ્ત્રીલિંગ નામને; સંજ્ઞાનો વિષય ન હોય તો જ વિકલ્પથી ઊ પ્રત્યય થાય છે. તેથી શૂર્પળવા અને ામુલા અહીં સમાસાર્થ કોઈનું નામ હોવાથી આ સૂત્રથી શૂર્પનલ અને મુલ નામને આ સૂત્રથી ી પ્રત્યય થતો નથી. પરંતુ આપૂ પ્રત્યયાદિ કાર્ય ઉપર જણાવ્યા મુજબ થાય છે. અર્થ – તે તે નામની સ્ત્રી વિશેષ. શૂર્પળલા અહીં ‘પૂર્વપદ્૦ ૨-૩-૬૪’ થી નવ ના મૈં ને ર્ આદેશ થયો છે. સામાન્યથી સંજ્ઞા અને અસંજ્ઞાના વિષયમાં नेण् તાદૃશ નવુ અને મુદ્ઘ નામ જેનાં અન્તે છે એવા નામને સ્ત્રીલિંગમાં વિકલ્પથી ૭ પ્રત્યય ‘સહ-૧૦ ૨-૪-૧૮' થી સિદ્ધ જ છે. તેથી આ સૂત્રથી સંજ્ઞાના વિષયમાં તાદૃશ નવ અને મુદ્દ અન્તવાલા નામને વૈકલ્પિક કી પ્રત્યયનો નિયમદ્વારા નિષેધ થાય છે. આથી સ્પષ્ટ છે કે સૂ. નં. ૨--૪-૩૮ ના અર્થમાં તાદૃશ સ્વાગવાચક નામ નહ અને મુદ્દ થી ભિન્ન જ વિવક્ષિત છે ઈત્યાદિ સુગમ છે. ૪૦ની
.....
पुच्छात् २।४।४१ ॥
સહ નગ્ અને વિદ્યમાન પદને છોડીને અન્ય કોઈ પણ પૂર્વપદ છે જેનું એવું સ્વાગવાચક પુચ્છ નામ જેના અન્તે છે એવા નામને સ્ત્રીલિંગમાં 1 પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. વીર્યપુ∞ (વીર્ય પુચ્છમસ્યાઃ) નામને આ સૂત્રથી ઊ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી વીર્ઘપુછી આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ઊ પ્રત્યય ન થાય ત્યારે ‘આત્
२४५
