________________
૫૧૩
(૨) ૩તિ = તૃષાથી પાણીને ઈચ્છે છે. તૃષા સવમ્ રૂતિ આ અર્થમાં ૩-૪-૨૩ થી યન્, ૩-૨-૮ થી અમ્ નો લોપ અને આ સૂત્રથી જ નો દ્દશ્ આદેશ થવાથી વન્ય. તિવ્-શલ્ પ્રત્યય તુસ્યા... થી દ્રતિ થશે.
(૩) ધનાતિ આસક્તિથી ધનને ઈચ્છે છે. Éયા ધનમ્ રૂતિ આ અર્થમાં ૩-૪-૨૩ થી ધન નામને જ્યનું પ્રત્યય, પેાર્થે ૩-૨-૮ થી અમ્ નો લોપ, આ સૂત્રથી ધન નામનાં અન્ય ૬ નો આ થવાથી ધનાય. તિ-શલ્ પ્રત્યય, તુળસ્યા... થી ધનાતિ થશે.
=
ભુવાવાવિતિ વ્હિમ્ ? અશનીતિ વાસ્તુમ્ = આપવા માટે ભોજન ઇચ્છે છે. उदकीयति दातुम् આપવા માટે પાણી ઈચ્છે છે, ધનીતિ વાતુમ્ = આપવા માટે ધન ઇચ્છે છે. અહીં ક્ષુધા, તૃષા કે આસક્તિ અર્થ ગમ્યમાન નથી તેથી આ સૂત્રથી નિપાતન ન થતાં વનિ ૪-૩-૧૧૨ થી 5 નો રૂં થયો છે.
वृषाऽश्वान्मैथुने स्सोऽन्तः । ४-३-११४
અર્થ:
અને
:- યંત્ પ્રત્યય પ૨માં હોતે છતે મૈથુન અર્થ ગમ્યમાન હોય તો वृष् અશ્ર્વ નામને स् આગમ થાય છે.
વિવેચન - (૧) વૃષસ્થતિ ૌ: = ગાય બળદને ઈચ્છે છે. નૌઃ મૈથુનાય વૃષં રૂતિ - આ અર્થમાં वृष નામને અમાવ્યયાત્... ૩-૪-૨૩ થી યન્ પ્રત્યય, પેાર્થે ૩-૨-૮ થી અભ્ નો લોપ, આ સૂત્રથી વૃષ નામને અન્ને સ્ નો આગમ થવાથી વૃષસ્ય. તિ-શલ્ પ્રત્યય, નુરૂસ્યા... થી વૃષતિ થશે. એજ પ્રમાણે -
(૨) · અશ્વતિ વડવા = ઘોડી ઘોડાને ઈચ્છે છે. વડવા મૈથુનાય શ્વ રૂતિ. સાનિકા ઉપર જણાવેલ વૃષસ્થતિ પ્રમાણે થશે.
મૈથુન કૃતિ વિમ્ ? વૃષીતિ - શ્રીતિ બ્રાહ્મળી = બ્રાહ્મણી બળદને ઈચ્છે છે, ઘોડાને ઈચ્છે છે. અહીં મૈથુન અર્થ ગમ્યમાન હોવાથી વૃષ કે અશ્વ નામને અન્તે આ સૂત્રથી સ્ નો આગમ થયો નથી. પણ વનિ ૪-૩-૧૧૨ થી 5 નો ર્ફ થયો છે.
આ સૂત્રમાં રૂ એ પ્રમાણે દ્વિસકારનો નિર્દેશ ષત્વનાં નિષેધ માટે છે તેથી ઉત્તરસૂત્રમાં વૈધિસ્થતિ, મધુતિ પ્રયોગમાં નામ્ય... ૨-૩-૧૫ થી
