________________
૫૦૯
तोष्ट्रय આ સૂત્રથી યક્ ની પૂર્વનો ૩ દીર્ઘ. તે-શલ્ પ્રત્યય, સુાસ્યા... થી તોયતે થશે.
(૩) ય પ્રત્યય - મન્ત્રયતિ = તે રોષ કરે છે. મનુ-ોષવૈમનસ્યયો: (૧૯૯૬) મનુ+ય - ધાતો:... ૩-૪-૮ થી ય પ્રત્યય, મન્ત્ય - આ સૂત્રથી યજ્ ની પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ. તિ-શલ્ પ્રત્યય, સુાસ્યા... થી મજૂતિ થશે. (૪) યક્ પ્રત્યય - ધીયતિ = તે દહીંને ઇચ્છે છે. દ્ધિ રૂતિ અર્થમાં दधि+य दधीय અમાવ્યયાત્... ૩-૪-૨૩ થી ચન્ પ્રત્યય, સૂત્રથી ચન્ ની પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ, તિ-વ્ પ્રત્યય, જીાસ્યા... થી દુધીયતિ થશે.
આ
=
(૫) વદ્ પ્રત્યય - ઘૃશાયતે – જે ઘણું નથી તે ઘણું થાય છે. અમૃશ: ભૃશ: મતિ આ અર્થમાં જ્ગ્યર્થે... ૩-૪-૨૯ થી વ્યક્ પ્રત્યય થશે.સાનિકા ૩-૪-૨૭ માં જણાવેલ પયાયતે પ્રમાણે થશે.
(૬) ચ પ્રત્યય - તોહિતાયતે = જે લાલ નથી તેને લાલ થાય છે. અનોતિ: લોહિત: મવૃતિ અર્થમાં સ્રોહિત નામને ડાર્... ૩-૪-૩૦ થી જ્યo પ્રત્યય, આ સૂત્રથી લોહિત નામનો અન્ય સ્વર દીર્ઘ થવાથી તોહિતાય. તે-શબ્ પ્રત્યય, તુળસ્યા... થી લોહિતાયતે થશે. (૭) ય પ્રત્યય - સ્તૂયતે સ્તવાય છે. સ્તુ+તે ૩-૩-૬ થી તે પ્રત્યય, સ્તુવતે - :... ૩-૪-૭૦ થી ન્ય પ્રત્યય, સ્તૂયતે- આ સૂત્રથી જ્ય ની પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ.
-
=
૩
(૮) આશીર્વાદનો થકારાદિ કિત્ પ્રત્યય - યાત્ = તે જાય. ચાત્ ૩-૧૩ થી. વ્યાત્ પ્રત્યય, આ સૂત્રથી યત્ ની પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ થવાથી યાત્ થશે.
=
आशिषि यीत्येव चेषीष्ट ચેષ્ટા કર. અહીં આશીર્વાદનો સૌષ્ટ પ્રત્યય છે પણ યકારાદિ પ્રત્યય નથી તેથી આ સૂત્રથી પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ થતો નથી.
=
ન્નિ અને જ્ય નાં ગ્રહણથી અધાતુથી (નામથી) પણ આ વિધિ થશે. એટલે નામનો અન્ય સ્વર પણ દીર્ઘ થશે.
ऋतोरी: । ४-३ - १०९
અર્થ:- ર્જાિ, યજ્, ચ, અને જ્ય (જ્યત્, વ્યર્ અને વ્ય) પ્રત્યય પરમાં
