________________
૫૧૦
હોતે છતે કારાન્તનાં ૠ નો Î થાય છે.
વિવેચન - (૧) ધ્વિ પ્રત્યય - પિત્રીસ્વાત્ = પિતા ન હોય તે પિતા થાય. અપિતા પિતા સ્થાત્ આ અર્થમાં પિતૃ નામને ત્ત્રિ પ્રત્યય જ઼વૃત્તિ... ૭-૨-૧૨૬ થી થશે. પેાર્થે ૩-૨-૮ થી સિ નો લોપ, અને આ સૂત્રથી પિતૃ નામનાં ૠ નો હૈ આદેશ થવાથી પિત્રીસ્વાત્ થશે. (૨) યક્ પ્રત્યય - વેન્દ્રીયતે તે વારંવાર કરે છે.
-
ય - વ્યજ્ઞનાવે... ૩-૪-૯ થી યક્ પ્રત્યય.
क्रीय
આ સૂત્રથી યક્ પ્રત્યયની પૂર્વે રહેલાં ૠ નો 1. क्रीक्रीय સદ્... ૪-૧-૩ થી આઘું એકસ્વરાંશ દ્વિત્વ. જીજીય. - વ્યજ્જન... ૪-૧-૪૪ થી અનાદિવ્યંજન ર્ નો લોપ. चीक्रीय ૐઈંગ્ ૪-૧-૪૬ થી પૂર્વનાં ♦ નો ૬.
चेक
मातुः इव
આ-મુળા... ૪-૧-૪૮ થી પૂર્વનાં ફ્ નો ગુણ છુ. તે-શલ્ પ્રત્યય, સુસ્યા... થી ચેન્નીયતે થશે. (૩) વક્ પ્રત્યય - માત્રીયતે = માતા જેવું આચરણ કરે છે. આપતિ અર્થમાં માતૃ નામને વ્યક્ ૩-૪-૨૬ થી ર્ પ્રત્યય, પેાર્થે ૩-૨-૮ થી ષષ્ઠી વિભક્તિનાં ગમ્ નો લોપ, આ સૂત્રથી માતૃ નામનાં ૠ નો ↑ થવાથી માત્રીય ધાતુ બન્યો. તે-શલ્ પ્રત્યય, જીરાસ્યા... થી માત્રીયતે થશે. એજ પ્રમાણે -
(૪) પિન્નીયતે
-
પિતા જેવું આચરણ કરે છે.
ऋत इति किम् ? चेकीर्यते તે વારંવાર ફેંકે છે.
નો इर्.
इ
ય - વ્યજ્ઞનાવે... ૩-૪-૯ થી યક્ પ્રત્યય. જિર્ય - મૃતાં... ૪-૪-૧૧૬ થી ऋ कर्य સ્વાવે... ૨-૧-૬૩ થી રૂર્ નો ૐ દીર્ઘ. कीकीर्य સદ્... ૪-૧-૩ થી આદ્ય એકસ્વરાંશ દ્વિત્વ. પીજીર્ય - ઇંગ્ ૪-૧-૪૬ થી પૂર્વનાં નો પ્. चेकर्य આ-J... ૪-૧-૪૮ થી પૂર્વનાં રૂ નો ગુણ ૬. તે-શલ્ પ્રત્યય, તુળસ્યા... થી ચેીર્યતે થશે. અહીં કારાન્ત ધાતુ છે પણ દીર્ઘ કારાન્ત છે તેથી આ સૂત્રથી ≥ નો હૈ ન થતાં ર્ થયો છે.
=
