________________
પ્રશ્ન
૩૧
સંબંધી નથી માટે આ સૂત્રથી ક્ષ્ણ ધાતુને આત્મનેપદ ન થતાં શેષાત્... ૩-૩-૧૦૦ થી પરૌંપદ થયું છે.
: સોળવૃત્ઝિ... ૩-૩-૮૪ એ સૂત્રમાં ક્ષ્ણ ધાતુનું ગ્રહણ કર્યું હોત તો આત્મનેપદ થઈ જાત તો આ સૂત્ર જુદું શા માટે બનાવ્યું ?
જવાબ : બરાબર છે. પણ સોળવૃત્ઝિ... ૩-૩-૮૪ એ સૂત્રમાં કર્મ ન હોય ત્યારે આત્મનેપદ થાય છે. જ્યારે અહીં કર્મ સહિતમાં પણ આત્મનેપદ કરવું છે માટે સૂત્રને જુદું બનાવ્યું છે.
અòિરઃ । રૂ-૩-૨૦
અર્થ:- અપ ઉપસર્ગથી પર રહેલાં સ્કટ્ સહિત ધાતુથી કર્તામાં આત્મનેપદ થાય છે.
:
હર્ષિત થયેલો બળદ (માટી
વિવેચન : (૧) અપÓિરતે વૃષપો છુ: ખોદીને - આસપાસ) ફેંકે છે. (ઉછાળે છે.) પ++તે - તિવ્ તફ્.. ૩-૩-૬ થી તે પ્રત્યય. પ+સ્+‰+તે - અપાવ્વતુ... ૪-૪-૯૫ થી સ્વર્ આગમ. અપ+ગ+તે - તુભાવે:ી: ૩-૪-૮૧ થી જ્ઞ પ્રત્યય. अपस्किरते રતાં... ૪-૪-૧૧૬ થી ॠ નો इर्. ##નિર્દેશ: વ્હિમ્ ? અપરિતિ = તે વિખરે છે. અહીં અપ ઉપસર્ગપૂર્વક ૢ ધાતુ છે પણ સ્પન્ પૂર્વક ૢ ધાતુ નથી તેથી આ સૂત્રથી આત્મનેપદ ન થતાં શેષાદ્... ૩-૩-૧૦૦ થી પરૌંપદ થયું છે.
ન
=
અપેતિ વિમ્ ? ૩પસ્થિતિ = તે કાપે છે, લણે છે. અહીં સત્ પૂર્વક હ્ર ધાતુ છે પણ અપ ઉપસર્ગ નથી ૩૫ ઉપસર્ગ છે તેથી આ સૂત્રથી આત્મનેપદ ન થતાં શેષાદ્... ૩-૩-૧૦૦ થી પરખૈપદ થયું છે.
उदश्चरः साप्यात् । ३-३-३१
અર્થ:- ૩ર્ ઉપસર્ગથી પર રહેલાં સકર્મક એવા વર્ ધાતુથી કર્તામાં આત્મનેપદ થાય છે.
વિવેચન : (૧) માર્શમ્ ૩જ્વરતે તે માર્ગને ઉલ્લંઘે છે.
उद्+चर्#ते
તિથ્ તફ્... ૩-૩-૬ થી તે પ્રત્યય.
