________________
૨૯૯
અવશ્યાવ્યમ્ - મયૂર... ૩-૧-૧૧૬ થી તત્પુરૂષ સમાસ.
(૨) અવશ્યન્ગ્વન્
અવશ્ય રંગવા યોગ્ય. સાધનિકા ઉપર પ્રમાણે થશે. અહીં બન્ને ઉદાહરણમાં છે... ૪-૧-૧૧૧ થી ૬ અને સ્ નાં ૢ અને ગ્ ની પ્રાપ્તિ હતી તેનો આ સૂત્રથી નિષેધ થયો છે.
=
રાંધવા યોગ્ય. સાધનિકા ઉપર
आवश्यक इति किम् ? पाक्यम् પ્રમાણે થશે. અહીં અવશ્ય કરવું એવો અર્થ જણાતો નથી. તેથી છે... ૪-૧-૧૧૧ થી च् નો क् થશે.
=
નિ-પ્રાર્ યુન: શલ્યે । ૪-૧-૧૬
અર્થઃ- શક્ય અર્થ ગમ્યમાન હોય તો છજ્. પ્રત્યય પર છતાં ત્તિ અને પ્ર ઉપસર્ગ પૂર્વક યુઝ્ ધાતુનાં સ્ક્રૂ નો ન્ થતો નથી. ग्
વિવેચન - (૧) નિયોગ્યઃ = જોડાવાને યોગ્ય, આજ્ઞા કરી શકાય તે.
--
નિ+યુઝ્ - શક્કા... ૫-૪-૩૫ થી કૃત્ય પ્રત્યય થાય છે. નિયુષ્ય - ધ્રુવળ... ૫-૧-૧૭ થી ધ્વદ્ પ્રત્યય.
नियोज्य તો... ૪-૩-૪ થી ૪ નો ગુણ ો.
ત્તિ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી નિયોન્યઃ થશે.
(૨) પ્રયો: = પ્રયોગ કરી શકાય તે. સાનિકા ઉપર પ્રમાણે થશે. અહીં બન્ને ઉદાહરણમાં ... ૪-૧-૧૧૧ થી સ્ નાં ગ્ ની પ્રાપ્તિ હતી તેનો આ સૂત્રથી નિષેધ થયો છે.
शक्य इति किम् ? नियोग्यः = આજ્ઞા કરવા યોગ્ય. પણ આજ્ઞા કરી શકાય તેવું નથી. શક્ય અર્થ નથી તેથી છે... ૪-૧-૧૧૧ થી ગ્ નો ॥ થયો છે. સાધનિકા ઉપર પ્રમાણે થશે.
भुजो भक्ष्ये । ४-१-११७
અર્થ:
:- ભક્ષ્ય અર્થ ગમ્યમાન હોય તો ધ્વદ્ પ્રત્યય પર છતાં મુન્ ધાતુનાં ગ્ નો ૬ થતો નથી. ग्
વિવેચન - મોપ્યં પય: = ખાવા યોગ્ય દુધ. મુખ્ય - વર્લ્ડ... ૫-૧-૧૭ થી ઘ્વત્ પ્રત્યય, મોખ્યમ્ - લયો... ૪-૩-૪ થી ૩ નો ગુણ ઓ. સિ વિગેરે કાર્ય ૪-૧-૧૦૧ માં જણાવેલ નૃતમ્ પ્રમાણે થશે. ૪-૧
