________________
૨૯૮
ત્યર્થ: વક્રૂ-તૌ (૧૦૬) વસ્ત્ = વજ્ર. વત્ અન્તવાળા વચ્ ધાતુનાં ૬ નાં ની છે... ૪-૧-૧૧૧ થી પ્રાપ્તિ હતી તેનો આ સૂત્રે નિષેધ કર્યો છે.
તાવિતિ વિમ્ ? વ ાષ્ઠમ્ = વાંકું લાકડું. વ-૬-૫-૩-૧૮ થી વર્ પ્રત્યય, વ+ઞ - છે... ૪-૧-૧૧૧ થી ૬ નો ૢ, વ નાં... ૧-૩-૩૯ થી નાં યોગમાં ગ્ નો ફ્ થયો છે. અહીં વચ્ ધાતુ ગત્યર્થક નથી તેથી આ સૂત્રથી ધ્ નાં ♦ નો નિષેધ થયો નથી.
यजेर्यज्ञाङ्गे । ४-१-११४
અર્થ:- યજ્ઞનાં અંગ (સાધન) રૂપ અર્થમાં વર્તતાં યજ્ ધાતુનાં ણ્ નો [ થતો નથી. વિવેચન - પØ પ્રયાના: = યજ્ઞનાં પાંચસાધન વિશેષ. પ્રયત્+ઞ વ્યાનાર્... ૫-૩-૧૩૨ થી વચ્ પ્રત્યય. પ્રયાન િિત-૪-૩-૫૦ થી ૬ ની વૃદ્ધિ જ્ઞ, પ્રયાગ+અસ્ - સ્થૌ... ૧-૧-૧૮ થી અસ્ પ્રત્યય, પ્રયાનાર્ - સમાનાનાં... ૧-૨-૧ થી અ+અ=. સોહ:, :પવાનો... થી પ્રયાના: થશે. અહીં ૪-૧-૧૧૧ થી ગ્ નાં ગ્ ની પ્રાપ્તિ હતી તેનો આ સૂત્રે નિષેધ કર્યો છે. એજ પ્રમાણે त्रयोऽनुयाजाः, ऋतुयाजाः, ાવશોપયાના:, પાંશુયાના, પત્નીસંયાના વિગેરે.
-
યજ્ઞાા કૃતિ વિમ્ ? પ્રયાગ: = સ્થાન વિશેષ. સાનિકા ઉપર પ્રમાણે થશે. અહીં યજ્ઞનું અંગ અર્થ ન હોવાથી છે... ૪-૧-૧૧૧ થી ત્ નો ॥ થશે. એજ પ્રમાણે — અનુયા:,યા: વિગેરે.
-
-
-
घ्यण्यावश्यके । ४-१-११५
અર્થ:- અવશ્ય કરવું એવો અર્થ જણાતો હોય તો ઘ્યમ્ પ્રત્યય પર છતાં ધાતુનાં વ્ અને ગ્ નો અનુક્રમે ૢ અને વ્ થતો નથી.
વિવેચન - (૧) અવશ્યપાત્ત્વમ્
અવશ્ય રાંધવા યોગ્ય. અવશ્યમ્+પર્ - ખિન્... ૫-૪-૩૬ થી કૃત્ય પ્રત્યય થાય છે. अवश्यम्+ पच्+य વ... ૫-૧-૧૭ થી ઘ્વદ્ પ્રત્યય. अवश्यम्+पाच्य િિત ૪-૩-૫૦ થી ૬ ની વૃદ્ધિ. આ. અવશ્યપામ્ - લ્યે... ૩-૨-૧૩૮ થી ર્ નો લોપ.
=
