________________
૧૯૭
પરિવાર-અન્તુ - તિતત્... ૩-૩-૬ થી અને પ્રત્યય. परिवारि+अ+ अन्ते તર્ય... ૩-૪-૭૧ થી શત્ પ્રત્યય. परिवारे+अ+ अन्ते
નામિનો... ૪-૩-૧ થી રૂ નો ગુણ ૬.
પરિવાર+ગ+અને - દ્વૈતો... ૧-૨-૨૩ થી ૫ નો અમ્.
परिवारयन्ते
સુસ્યા... ૨-૧-૧૧૩ થી પૂર્વનાં ઞ નો લોપ. અહીં કર્તરિપ્રયોગમાં જે કરણ છે તે જ ટકરણ-કરણકર્તરિ વાક્યમાં કર્તા બને છે તેથી આ સૂત્રથી આત્મનેપદનો પ્રત્યય થયો છે. આ સૂત્રથી પ્રાપ્ત જ્ય પ્રત્યયનો ઉપરનાં ૩-૪-૯૩ સૂત્રથી નિષેધ થાય છે.
-
-
क्वचिदिति किम् ? साधु असिना छिनत्ति = તલવાર વડે સારું છેદે છે. સાધુ ઐસિ: છિનત્તિ = તલવાર સારું છેદે છે. અહીં કરણ કર્તા રૂપે બન્યું છે પણ’ક્વચિત આત્મનેપદ થતું હોવાથી અહીં આત્મનેપદ થયું નથી.
इत्याचार्य श्रीहेमचन्द्रविरचितायां सिद्धहेमचन्द्राभिधान
स्वोपज्ञशब्दानुशासनलघुवृत्तौ तृतीयस्याध्यायस्य
•
તુર્થ: પા: સમાસ: ૩
-
૪ ॥
प्रतापतपनः कोऽपि, मौलराजेर्नवोऽभवत् । रिपुस्त्रीमुखपद्मानां न सेहे यः किल श्रियम् ॥
અર્થ - મૂલરાજરાજાના પુત્રનો પ્રતાપરૂપી સૂર્ય (કોઈ)નવો થયો છે. ખરેખર જે શત્રુઓની સ્ત્રીઓનાં મુખરૂપી કમલની શોભાને સહન કરી શકતો નથી. (સૂર્ય તો કમલોની શોભાને વધારે છે જયારે આ પ્રતાપરૂપી સૂર્ય મુખરૂપી કમલની શોભાને વધારતો તો નથી પણ સહન પણ કરી શકતો નથી.)
