________________
મમ્
चतुर्थस्याऽध्यायस्य प्रथमः पादः
द्विर्धातुः परोक्षा डे प्राक् तु स्वरे स्वरविधेः । ४-१-१ અર્થ - પરોક્ષાનાં પ્રત્યયો અને કે પ્રત્યય પરમાં હોતે છતે ધાતુ ધિત્વ થાય
છે. પણ ધિત્વનાં નિમિત્તભૂત સ્વરાદિ પ્રત્યય પરમાં હોતે છતે સ્વરમાં કાર્યથી પહેલાં દ્વિત થાય છે. એટલે કે સ્વરાદિ પ્રત્યય પર છતાં
પહેલાં ધાતુ કિવ થાય છે અને પછી સ્વરવિધિ થાય છે. વિવેચન - (૧) પાવ = તેણે રાંધ્યું. ડુપ- પ (૮૯૨)
સાધનિકા ધાતો. ૩-૪-૪૬ માં કરેલી છે. (૨) અવમત = તેણે ઈચ્છા કરી. મૂડું - વાતો (૭૮૯) .
સાધનિકા -12. ૩-૪-૫૮ માં આપેલી છે. ધાતુરિતિ લિમ્ ? પ્રશિથિયાત્ = આશ્રય કર્યો. સાધનિકા fo-fa... ૩૪-૫૮ માં કરેલી છે. અહીં પ્ર ઉપસર્ગ છે ધાતુ નથી તેથી ઉપસર્ગનું દ્રિત થયું નથી. સૂત્રમાં ધાતુ ધિત્વ થાય છે એમ કહ્યું છે તેથી માત્ર શ્રિ ધાતુ જ કિવ થશે. , પ્રતિ વિમ્ ? વજd: = બે જણાએ કર્યું. +તુમ્ - અ. ૩-૩-૧૨ થી બહુ પ્રત્યય. +અતુમ્ - આ સૂત્રથી ધાતુ દ્વિત્વ.
+મતુમ્ - સતોડત્ ૪-૧-૧૮ થી પૂર્વનાં ત્રટ નો .. . વકૃ+ઝતુન્ – ઉશ્ચમ્ ૪-૧-૪૬ થી પૂર્વનાં નો . વક્રતુસ - રૂવન્ટે. ૧-૨-૫૧ થી ઋ નો ૨ સો, પતાને. થી વક્રતુ: થશે. સૂત્રમાં સ્વરવિધિ પહેલાં દ્ધિત્વ કાર્ય કરવું એમ કહ્યું તેથી અહીં પ્રથમ દ્વિત્વ કર્યું અને પછી સ્વરવિધિ - વ... ૧-૨-૫૧ થી નો કર્યો. જો પહેલાં સ્વરવિધિ થઈ હોત તો નું દ્વિત્વ થાત અને ઝતું:
