________________
૧૮૧ પ્રત્યયાંતનું ઉદાહરણ આપેલ નથી. તો પ્રશ્ન એમ થાય કે ત્રિ પ્રત્યયાંતનું મોહિ ઉદાહરણ કેમ આપ્યું છે. તેના જવાબમાં એ કે નિર્મળા ગિન્ ૩-૪-૮૮ સૂત્ર બનાવ્યું તેથી એમ સાબિત થયું કે કર્મનાં યોગમાં જયારે તુ ધાતુ હોય ત્યારે ગિ પ્રત્યય ન થાય પણ અકર્મક ૭૬ ધાતુ હોય ત્યારે ત્રિ પ્રત્યય થશે. ”પાત્ નિત્ય" એ ન્યાયથી ૩૪-૯૩ સૂત્ર કરતાં ૩-૪-૮૮ સૂત્ર બળવાન બનશે. અને જયારે અકર્મક ટુ ધાતુ હશે ત્યારે "સ્વર તુદો વા” ૩-૪-૯૦ સૂત્રથી જંગ વિકલ્પ થશે તેથી મોદિ અને મધ એમ બે પ્રયોગ થઈ શકશે. મધ્યમવૃત્તિ અવસૂરિ માં આ રીતે પાઠ છે કે – ” સુદિ પડ્યો. વળિ प्रयोगे उत्तर सूत्रेण " न कर्मणा बिच् ” इत्यनेन बिचो निषेधं वक्ष्यति इति जिचः प्रयोगो न दर्शितः । तथा अविशेषेण दुहेजिचो विकल्पं
क्यस्य च प्रतिषेधं वक्ष्यति इति न क्यप्रयोगो दशितः । " (૩) કર્તરિ – ચૈત્રઃ આ ધોક્ષ્યતિ = ચૈત્ર ગાયને દોહશે.
કર્મકર્તરિ - ઘસ્યતે સ્વયમેવ = ગાય એની મેળે જ દોહવાશે. સુ તે – ચંતિ... ૩-૩-૧૫ થી તે પ્રત્યય. ટોચતે - ત્તવો... ૪-૩-૪ થી ૩ નો ગુણ મો. તો+રાતે - વાવે. ૨-૧-૮૩ થી હું નો . ધો-તે--૪-૩. ૨-૧-૭૭ થી આદિ ૬ નો ધું. ધોતે - ધો. ૧-૩-૫૦ થી ૬ નો .
ધોગ્યતે = ધોક્ષ્યતે – નીતિ.. ર-૩-૧૫ થી { નો . . કર્તરિ વાક્યમાં જો એ કર્મ છે તે જ જો કર્મકર્તરિ વાક્યમાં કર્તા
બન્યું છે તેથી આ સૂત્રથી આત્મપદનો પ્રત્યય થયો છે. ૪ સકર્મક પદ્ ધાતુ - " (૧) કર્તરિ - ૩૮મ્બર « પતિ વાયુ: = વાયુ ઉદુમ્બરનાં ફળને પક્વ છે. - કર્મકર્તરિ - ૩૯4: પત્ત પ્રતે વયમેવ = ઉદુમ્બર ફળને સ્વયં
પક્વ છે. પુરાતે ની સાધનિકા સુગમ છે. કર્તરિ વાક્યમાં ૩તુવર એ કર્મ છે તે જ કર્મકર્તરિ વાક્યમાં કર્તા બન્યું છે. પણ પર્ ધાતુ પત્તા કર્મથી યુક્ત છે તેથી આ સૂત્રથી ય પ્રત્યય થયો છે.
