________________
૧૨૦. માને છે તેઓનાં મતે અને અક્ષર એમ બે રૂપ થશે અને અન્ય શબ્દોમાં એમ એક જ રૂપ થશે.
મોનો : ! રૂ-૪-૨૮ અર્થ- મોનસ્ અને અક્ષરનું ઉપમાનવાચી કર્તવાચક નામથી આચાર અર્થમાં
વચપ્રત્યય વિકલ્પ થાય છે અને અન્ય સકારનો લોપ (નિત્ય) થાય છે. વિવેચન - નોનસ્વી રૂવ માવતિ – મોના તે = બળવાનની જેમ આચરણ
કરે છે. સાધનિકા થાય તે પ્રમાણે થશે. (૨) કઇ રૂવ બાવતિ – ગાયતે = અપ્સરાની જેમ આચરણ કરે
છે. સાધનિકો યાયતે પ્રમાણે થશે. મોન શબ્દ સ્વાભાવિક રીતે વૃત્તિ વિષયમાં વપરાય છે. તેથી 'મોનસ્વી રૂવ માવતિ એ પ્રમાણે વાક્ય થાય પણ મોનઃ વ ાવરતિ,
એ પ્રમાણે વાક્ય ન થાય. '
- વ્યર્થે મૃાવે તો રૂ-૪-રર' અર્થ- કર્તવાચક વૃદ્ધિ નામથી વિ અર્થમાં વચફ પ્રત્યય વિકલ્પ થાય છે
અને નામને અને રહેલાં સકાર કે તકારનો લોપ યથાસંભવ થાય છે. વિવેચન - (૧) અશઃ પૃશઃ મવતિ – મૃગાયતે = જે ઘણું નથી તે ઘણું થાય
છે. સાધનિકા પથાય તે પ્રમાણે થશે. (૨) મનુન: સન્મા: મવતિ - સનાયતે = ઊંચા મનવાળો નથી તે
ઊંચા મનવાળો થાય છે. (ઉદાસ થાય છે.) અહીં નમ્ શબ્દ છે. તેના અન્ય સ્ નો લોપ આ સૂત્રથી થયો છે. સાધનિકા પંચાયતે
પ્રમાણે થશે. (૩) અવેઢ હત્ મવતિ - વેહાયતે = ગર્ભને હણનારી ન હતી તે (ગાય
કે ભેસ) ગર્ભને હણનારી થાય છે. અહીં વેત્ શબ્દ છે તેનાં અન્ય ( નો લોપ આ સૂત્રથી થયો છે. સાધનિક પથાયતે પ્રમાણે થશે. પૃશક્તિ – કૃશ, ડસુ, શીષ, વ૫ત્ર, પતિ , ઇડર, ઘઉં,
ન, વ, નીત, તિ, મન્ટ, મદ્ર, મદ્ર, સંગ્રત, તપતુ, રેત, રેહત, વેદન, વ, મોન રૂન્મન, તુર્મન, સુમન, મન, આદિ.
