________________
સરળ ગુજરાતી વ્યાકરણ
(૧) તે જલદી દોડ્યો. (૩) અરુણા સીડી પાસે ઊભી છે.
(૨) હું રોજ આવીશ.
બીજા વાક્યમાં ‘આવીશ' ક્રિયાપદનો સમય ‘રોજ’ અવ્યય બતાવે છે. ‘રોજ’ અવ્યય ક્રિયાપદના અર્થમાં વધારો કરે છે. ‘પાસે’ અવ્યય ‘ઊભી છે’ ક્રિયાપદના અર્થમાં વધારો કરે છે. આ બધા અવ્યયો ક્રિયાવિશેષણનું કાર્ય કરે છે. તેઓ ક્રિયાવિશેષણ અવ્યય છે.
જે અવ્યયો ક્રિયાપદના અર્થમાં વધારો કરે છે તેને ક્રિયાવિશેષણ અવ્યય કહે છે.
નીચેનાં વાક્યો વાંચો :
(૧) અહીં એક દૂરબીન છે. (૨) ત્યાં જશે નહીં. (૩) દિલીપ ઉપર છે.
૧૭૧
(૫) અમે અંદર બેઠા.
(૪) ચાવી નીચે પડી ગઈ. (૬) હું પાછળ ચાલીશ. ઉપર મોટા અક્ષરે છાપેલા અવ્યયો પોતાના ક્રિયાપદના અર્થમાં વધારો કરે છે. આ બધા ક્રિયાવિશેષણ અવ્યયો છે. અહીં, ત્યાં, ઉપર, નીચે, અંદર, પાછળ વગેરે સ્થળ બતાવે છે. ‘ઉપર’ અવ્યય 'છે' ક્રિયાપદનું સ્થળ બતાવીને ક્રિયાપદના અર્થમાં વધારો કરે છે. ઉપરના બધા જ અવ્યયો ક્રિયા ક્યાં થાય છે તે બતાવે છે. આમને સ્થળવાચક ક્રિયાવિશેષણ કહે છે. નીચેનાં વાક્યો જુઓ :
(૧) ગાડી હમણાં જ આવશે. (૩) સદા સાચું બોલો. (૫) સાંજે ફરવા જાઓ.
હું રોજ શાળાએ જાઉં છું.
કાલે રજા હતી. સવારે વાંચો.
(૨)
(૪) (૬)
ઉપરનાં વાક્યોમાં મોટા અક્ષરે છાપેલા શબ્દોમાં કદી ફેરફાર થતો
-
નથી. હમણાં જ, રોજ, સદા, કાલે, સાંજે, સવારે આ બધા ક્રિયાવિશેષણ અવ્યયો છે. આ બધા અવ્યયો ક્રિયાનો સમય દર્શાવે છે. ક્રિયા ક્યારે થાય છે તે બતાવે છે. આ બધાં પદો કાળવાચક ક્રિયાવિશેષણ અવ્યયો છે. નીચેનાં વાક્યો જુઓ :
(૧) નેહ ધીમે ચાલે છે.
(૩) ઉતાવળે ન ખાઓ. (૫)
ટ્રેન એકદમ ઊપડી.
(૨) તમે જલદી કરો. (૪) હળવે દોડો. (૬) સ્તુતિ ઝડપથી ચાલી.
