________________
૧૫૮
સરળ ગુજરાતી વ્યાકરણ વર્ણન હેતુ વગર આપવામાં આવે છે, જ્યારે વ્યતિરેકમાં વર્ણન સાથે હેતુ પણ દર્શાવવામાં આવે છે.
અન્ય ઉદાહરણ : (૧) અળતો ચરણે જ બાપડો, શરમાતો ચરણોની લાલીથી (૨) કમળ થકી કોમળું રે વ્હેની ! અંગ છે એનું. (૩) વરસે ઘડીક વ્યોમ વાદળી રે લોલ
માડીનો મેઘ બારે માસ રે ! (૪) શીતળાએ શશી હાર્યો, મૂકી કળા પામે કષ્ટ,
તેજથી આદિત ફરી નાઠો. મેરુ કેરી પૃષ્ઠ. (૫) શિક્ષક એટલે બાપ કરતાં પણ વધારે. (૬) ગ્રહેશને શર્વરીપતિ તે ગોપ્ય ઊભા ફરે.
વૈદર્ભીના વકત્ર આગળ અમર તે આરતી કરે. (૭) શુક્રાચાર્ય નામ છે મારું, હુંથી કાળ પામે બીક જી. (૮) એ વખતે પ્રભાતનું સૌંદર્ય બિછાનાની સ્વચ્છતા કરતાં ઊતરતું
લાગે છે. (૭) ઉભેક્ષા : - એક વસ્તુ બીજી વસ્તુ હોવાની શંકા કે કલ્પના કરવામાં આવી હોય ત્યારે ઉભેક્ષા અલંકાર બને છે. આવા શબ્દો - જાણે, રમે, શકે, શું, લાગે, દીસે વગેરે છે. ક્યારેક આ શબ્દ અધ્યાહાર પણ હોય છે. દા.ત. ‘તે સ્ત્રીનું મુખ જાણે ચંદ્ર જોઈ લો.”
અહીં સ્ત્રીના મુખને ચંદ્ર સાથે સરખાવવામાં આવ્યું નથી. તેમ મુખ એ જ ચંદ્ર છે એમ પણ કહેવામાં આવ્યું નથી. પરંતુ મુખ ચંદ્ર હોય એવી શંકા-કલ્પના કરવામાં આવી છે. અહીં – “જાણે શબ્દ પ્રયોજાયો છે. આ શબ્દ મુખ ચંદ્ર હોય એવી શંકા કે કલ્પના સૂચવનારો છે. આથી અહીં ઉભેક્ષા અલંકાર છે.
અન્ય ઉદાહરણ : (૧) હોડી જાણે આરબ ઘોડી. (૨) ઉપામરેણુએ આભ છાયો, શું સૈન્ય મોટું જાય. (૩) વેલ જાણે તેમની અવેવફૂલે ફૂલી.
