________________
સરળ ગુજરાતી વ્યાકરણ
અષાડ આવ્યો હે સખી; કેમ કરી કાઢું દન, નાથ નમેરા થઈ રહ્યા, હ્રદે પડિયાં 'એ રતન. ૩. કરતાં જાળ કરોળિયોં, ભોંય પડી ગભરાય. વણ તૂટેલે તાંતણે, ઉપર ચઢવા જાય. ફાગણ આવ્યો હે સખી, કેશુ ફૂલ્યાં રસાળ, હૃદે ન ફૂલી રાધિકા ભમર કનૈયોલાલ.
૪.
(૪) રોળા : માત્રા ઃ ૨૪. ચરણ : ૪. તાલ : ૧, ૫, ૯, ૧૪, ૧૭; ૨૧ માત્રાએ.
ઉદાહરણ :
(૫) હરિગીત :
યતિ : ૧૧ અને ૧૩ માત્રાએ. અહીંયાં સહસ્રલિંગ તળાવ વિશાળ છૂતું, અહીંયાં પાટણ જૂનું અહીં આ લાંબું સૂતું. માત્રા : ૨૮. ચરણ : ૪. તાલ : ૩, ૬, ૧૦, ૧૩, ૧૭, ૨૦, ૨૪, ૨૭ માત્રાએ. ઉદાહરણ : ૧. નરદેવ ભીમકની સુતા દમયંતી નામે સુંદરી,
સુણીને પ્રશંસા હંસથી નળરાયને મનથી વરી મોટી સ્વયંવરની સભામાં સુરનરાદિકને ત્યજી, વરમાળા કોણે વહાલથી નૃપ નળ તણે કંઠે સજી. ૨. જિંદગી ! ન્હોતી ખબર કે માત્ર તું તો છે ગણિત ! ૩. તુજ પાંખ ચળકે પર્ણનાં ઝુંડો મહીં ચક્રો રચી.
માત્રા : ૨૪. ચરણ : ૪. પહેલા અને ત્રીજા ચરણમાં ૧૧ માત્રા, બીજા અને ચોથા ચરણમાં ૧૩ માત્રા હોય છે. દોહરાને ઉલટાવીએ એટલે સોરઠો થાય છે. ચારે ચરણમાં અગિયારમી માત્રા લઘુ હોય છે.
તાલ : ૧, ૫, ૯, માત્રાએ. ઓ રસતરસ્યાં બાળ, રસની રીત મા ભૂલશો, પ્રભુએ બાંધી પાળ, રસસાગરની પુણ્યથી. માત્રા : ૩૭, ચરણ ઃ ૪. યતિ : ૧૦, ૨૦, ૩૦ માત્રાએ.
૧૪૪
(૬) સોરટો :
ઉદાહરણ :
(૭) ઝુલણા :
૨.
