________________
૧૦૬
સરળ ગુજરાતી વ્યાકરણ ભણ-ભણાવ, નાચ-નચાવ, લખ-લખાવ. વધ-વધાર, જાગ-જગાડ, દેખદેખાડ, સૂ-સુવાડ, ખસ-ખસેડ વગેરે.
(બ) પૂર્વના સ્વરમાં ફેરફાર થઈને પ્રેરક બને છે. દા.ત. પડ-પાડ, મર-માર, છૂટ-છોડ, સુધર-સુધાર, તૂટ-તોડ, બૂડ-બોળ, ખૂલ-ખોલ વગેરે.
(ક) અંત્ય કે ઉપાંત્ય સ્વરમાં ફેરફાર થઈને પ્રેરક બને છે. દા.ત. પી-પા, ઊખડ-ઊખેડ, ઊછર-ઉછેર વગેરે.
કેટલાક ધાતુમાં ક્રિયા કરવાની પ્રેરણા આપવાનો જ અર્થ રહેલો છે, પણ પ્રેરક ધાતુ કરતાં પ્રત્યય તરીકે વધારે અક્ષર લાગેલા છે. આવા ધાતુઓને પુન:પ્રેરક કે પુનઃસાધિત ધાતુ કહે છે. '
મૂળ ધાતુ પ્રેરક ધાતુ પુન:પ્રેરક કે પુનઃ સાધિત ધાતુ પડ પાડ
પડાવ તર તાર
* તરાવ મરમાર
મરાવ
બળાવ પી પા
પિવડાવ સૂ ' સુવાડ
સુવડાવ ખા ખવાડ.
ખવડાવ બોલ બોલાવે
બોલાવરાવ શીખ શીખવ
શિખવાડ કહે કહાવ
કહેવરાવ ઊછર ઉછેર
ઉછેરાવ કર્તરિ પ્રયોગ : નીચેના વાક્યો વાંચો : ૧. ગાય દોડી. ૨. બળદ દોડ્યો. ૩. બકરું દોડ્યું.
ઉપરનાં વાળેયમાં, 'દોડી’, ‘દોડ્યો’, ‘દોડ્યું ક્રિયાપદ છે. ઉપરના પહેલા વાક્યમાં કર્તા ‘ગાય નારીજાતિ એકવચનમાં છે. હવે તે જ વાક્યમાં ક્રિયાપદ “દોડી નારીજાતિ એકવચનમાં છે. ક્રિયાપદ (દોડી) કર્તા(ગાય)નાં જાતિ અને વચન પ્રમાણે ચાલે છે.
આમ, ઉપરનાં વાક્યોનાં બધાં ક્રિયાપદો કર્તાની જાતિ અને વચન પ્રમાણે બદલાય છે.
બાળ •
