________________
૮૫
સરળ ગુજરાતી વ્યાકરણ કરે છે. એટલે એમને દર્શક સર્વનામ કહે છે. દર્શક એટલે બતાવનાર.
બહુ નજીકનાં પ્રાણી પદાર્થ માટે “આ, આનાથી જરા દૂરનાં પ્રાણી પદાર્થ માટે એ અને ઘણા દૂરનાં પ્રાણીપદાર્થ માટે ‘તે', એ કે ‘પેલું સર્વનામ વપરાય છે. ૩. સાપેક્ષ સર્વનામ :
નીચેના વાક્ય વાંચો : ૧. જે અફવા ફેલાવે તે દેશદ્રોહી ગણાય. ૨. જેણે આપી જાણ્યું તેણે જીવી જાણ્યું. ૩. જેને રામ રાખે તેને કોઈ ન ચાખે. ૪. જેવું વાવશો તેવું લણશો.
ઉપરનાં વાક્યોમાં પહેલો અડધો ભાગ બોલીએ છીએ તો તેના પછી બાકીનો અડધો ભાગ બોલવો જ પડે છે. આમ આ વાક્યોમાંનાં
જે-તે', “જેણે-તેણે’, ‘જેને-તેને, “જેવું-તેવું સર્વનામો બે જુદી જુદી ક્રિયા કરનાર એક જ અથવા અમુક જ વ્યક્તિની અપેક્ષાએ (એક હોય એટલે બીજું હોય જ એવી સમજ સાથે) વપરાયાં છે. આવાં એકબીજાની અપેક્ષાએ વપરાતાં સર્વનામોને સાપેક્ષ સર્વનામો કહે છે. “સાપેક્ષ એટલે “સ (સાથે) + અપેક્ષા (ઇચ્છા)વાળું.”
“જે અને “જે ઉપરથી થયેલાં “જેવું, “જેટલું, ‘જેવડું સાપેક્ષ સર્વનામ છે. એ પદ જ્યાં વપરાય ત્યાં તેની અપેક્ષાએ હમેશાં “તે', ‘તેવું. તેટલું, ‘તેવડું સર્વનામ અનુક્રમે આવે જ. ક્યારેક વાક્યમાં ‘જે', જેણે, જેને વગેરે ન વપરાયેલ હોય તો પણ ચાલે, પણ “તે, “તેણે , ‘તેને વગેરે તો વપરાવાં જ જોઈએ. ૪. પ્રશ્નવાચક સર્વનામ : -
નીચેનાં વાક્યો વાંચો : ૧. અહીંથી કોણ ગયું ? (દર્શન) ૨. તમારા શીશામાં શું છે ? (કેરોસીન) ૩. કોને યાદ કર્યા ? (ચર્ચિલને) . પહેલા વાક્યમાં કોણે સર્વનામ દર્શના માટે વપરાયું છે. બીજા વાક્યમાં શું સર્વનામ “કેરોસીન માટે વપરાયું છે.
