________________
સિદ્ધહેમ બાલાવાધિની
૪૬૩ ]
+ ઉત્ત = પુત્રીતિ = પુત્રને ઈચ્છે છે, માહામિતિ = માહા + ચન + તિ = માહીતિ = માળાને ઈચ્છે છે. હ્યુન્સર્—નાğડશનાયો યવનાયામ્ ।૪-૨-૨૩ ॥
ક્ષુધા – ભુખ, તૃણ્ – તૃષા અને ગૃદ્ધ – લાલચ અČમાં અનુક્રમે અનાય, ઉદન્ય અને ધનાય શબ્દો કયન્નન્ત ‘નિપાતનઃ થાય છે. અશન + યન્ + ત્તિ = અાનત્તિ = ભુખને કારણે ભાજનને ઈચ્છે છે, ઉન્ + ચત્ + ત્તિ = ઙતિ = તૃષાને લીધે . પાણીને ઈચ્છે છે, ધના + કથન + ત્તિ = ધનાર્થાત = લાલચને કારણે ધનને
ઈચ્છે છે.
वृषाऽश्वान्मैथुने स्सोऽन्तः ॥ ४-३-११४ ॥
મૈથુન અથ જણાતે છતે વૃષ અને અશ્વ શબ્દથી પર યન પ્રત્યય પર છતાં, ‘ સ્” અન્તાવયવ થાય છે. ગૌ મૈથુનાવ પૃષ{માંત = વૃષ + યમ્ + તિ વૃષતિ નૌઃ = ગાય મૈથુન માટે બળદને ઈચ્છે છે, વડવા મૈથુનાય અમિતિ = અશ્વ + થન + ત = અશ્વતિ વઙવા = ઘેાડી મૈથુન માટે ધેાડાને ઈચ્છે છે. સ્સ આદેશ ષકારના નિષેધ માટે છે.
=
અથ કૌલ્યે || ૪-૩-૧૧ ॥
-
લૌલ્ય – લાલુપતા – ભાગા ભાગવવાની અધિક ઈચ્છા જણાતે છતે, નામને ક્યક્ પ્રત્યય લાગતાં, નામના અન્તે ‘સ્’ અને ‘અસ્ ઉમેરાય છે. સ્સના સ ના ષ થતા નથી. એ જણાવવા સ કહેલ છે. કૃષિ + ચન્ + ત્તિ = કૃષિ + R + ત = કૃષિતિ, કૃષિ + અસ્ + 5 + ત્તિ = રૂચńત્ત = માજ માણવા લેાલુપતાથી દહી વધારે ખાવાની ઈચ્છા કરે છે.
