Page Text
________________
ઉપશમનાકરણ ભાગ-૧
उवट्टिज्जमाणासु ठितिसु जं पदेसग्गं तं उदते सव्वथोवं देदि, से काले असंखेज्जगुणे एवं जाव गुणसेढीसीसगत्ति ताव असंखेज्जगुणं असंखेज्जगुणं, एत्तो उवरिल्लाते ठितीते पएसा વિસેસદ્દીળા નાવ ૩∞ોસિયા નિતિ ત્તિ, વં નાવ યુનિમણૂંકમાં તિ।” અહીંયા દનિક્ષેપનો ક્રમ ઉદયસમયથી ગુણશ્રેણિશીર્ષ સુધી અસંખ્યગુણતા ક્રમે, તેની પછી વિશેષહીનના ક્રમે ચાવત્ “૩ાસિયા નિત્તિ ત્તિ” એમ કહ્યુ છે. અહીં “નાવ વોસિયા નિત્તિ ત્તિ” ના બે અર્થ થઈ શકે છે. (૧) ઘાત્યમાન ખંડ સિવાય શેષ સ્થિતિના ચરમસમય સુધીની, (૨) સત્તાગત સ્થિતિની છેલ્લી સમાધિકાલિકા શેષ રહે ત્યાં સુધીની (કેમકે છેલ્લા અદ્વૈત્થાપનાલિકા હોય છે.) અહીંયા જો ઘાત્યમાન સ્થિતિખંડમાં પણ દ્વિચશ્મ સમય સુધી દનિક્ષેપ થાય છે એ પક્ષ સ્વીકારીએ તો દ્વિતીય અર્થ લેવાનો, અને જે ખંડનો ઘાત થાય છે તેમાં તે ખંડોત્સણકાળના આખા અન્તર્મુહૂર્તમાં દનિક્ષેપ ન થાય એ પક્ષ સ્વીકારીએ તો પ્રથમ અર્થ લઈ શકાય. ટીકાકારોએ અહીં ઉત્કૃષ્ઠસ્થતિનો અર્થ ચસ્થિતિ કર્યો છે, વિશેષ સ્પષ્ટીકરણ નથી કર્યુ. આમ અન્તર્મુહૂર્ત પ્રમાણ ખંડોને ઉકેરતા દ્વિચષ્મખંડ સુધી કહેવું.
૧૨૪
સમ્યક્ત્વમોહાયની આઠ વચ્સ પ્રમાણ સ્થિતિસત્તા શેષ રહે ત્યાર પછી અન્તર્મુહૂર્ત પ્રમાણ જે સ્થિતિખંડો થાય છે, તે પ્રથમખંડથી હિચરમખંડ સુધી ઉત્તરોત્તર અસંખ્યગુણ છે એમ પંચસંગ્રહમાં કહ્યુ છે - ‘‘વિરદ્ ઞસંવધુળ ખાવ દુમિંતિ અંતિમે અંડે । સંલેખો વંડર્ફે મુળમેઢીણ્ તન્ના વેરૂ II૪૫ll'' મૂળટીકા - ‘સ્થિત્યપ્રાતુષ્ઠિરતિ, સ્વઽયત્વન્તર્મુહૂર્ત, મૂયોસદ્ધેય મુળનયા યાવત્ તિમં સ્થિતિવ્રુત્તુમ્ ।” તેવી રીતે મલય. ટીકામાં પણ જણાવ્યું છે “ततो द्वितीयस्थितिखण्डमन्तर्मुहूर्तप्रमाणं पूर्वस्मादसङ्ख्येयगुणमुत्किरति, खण्डयति, प्रागुक्तप्रकारेण च उदयसमयादारभ्य निक्षिपति । पूर्वस्मात्पूर्वस्मादसङ्ख्येयगुणं स्थितिखण्डमुत्किरन् तावद्वक्तव्यो यावद् द्विचरमं स्थितिखण्डम् ।”
કર્મપ્રકૃતિસૂર્ણિ તથા મલય. ટીકામાં અન્તર્મુહૂર્ત પ્રમાણ ખંડો કહ્યા છે પણ ઉત્તરોત્તખંડ અસંખ્યગુણ છે એવો ઉલ્લેખ નથી. ઉપા. ટીકામાં ઉત્તરોત્તર ખંડ અસંખ્યગુણ કહ્યો છે. ‘‘તતો द्वितीयं स्थितिखण्डमन्तर्मुहूर्त्तप्रमाणं पूर्वस्मादसङ्ख्येयगुणमुत्किरति, उत्कीर्य च प्रागुक्तप्रकारेणोदयसमयादारभ्य निक्षिपति । एवं पूर्वस्मात्पूर्वस्मादसङ्ख्येयगुणान्यन्तर्मौहूर्तिकान्यનેજાનિ સ્થિતિવ્ઙાન્યુરિતિ નિક્ષિતિ = તાવદ્યાવદ્વિષરમં સ્થિતિવ્રુહમ્।''- કર્મપ્રકૃતિ ઉપશમનાકણની ગા. ૩૨તી ઉ૫ા. યશો. કૃત ટીંકા.
ઉપરોક્ત પાઠો પરથી એ સૂચિત થાય છે કે પંચસંગ્રહકાર, આઠવર્ષની સ્થિતિસત્તા થયા પછી અન્તર્મુહૂર્ત પ્રમાણના જે ખંડો થાય છે તે પૂર્વ પૂર્વથી ઉત્તરોત્તર ખંડો અસંખ્યગુણ પ્રમાણવાળા માને છે, પત્તુ કર્મપ્રકૃતિકારે તે બાબતમાં કોઈ ઉલ્લેખ કર્યો નથી અને
| SR No. | 005791 |
| Book Title | Upshamanakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hemchandrasuri |
| Publisher | Jinshasan Aradhana Trust |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 372 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |