________________
ઉપશમનાકરણ ભાગ-૧
શુભપ્રકૃતિનો ચતુઃસ્થાનિક અને પ્રતિસમય અનંતગુણ વધતો, તથા અશુભપ્રકૃતિનો બે સ્થાનિક અને પ્રતિસમય અનંતગુણ ઘટતો અબંધ વિગેરે યથાયોગ્ય અહીં પણ સમજી લેવુ. પ્રકૃતિબંધ, ઉદય, સત્તા વિગેરેમાં જે ફેસ્ફાર આવે તે સ્વયમેવ વિચાર જાણી લેવા.
૯૬
ત્રણ કરણનું સ્વરૂપ પૂર્વવત્ અહીં પણ જાણવુ, પરન્તુ અનવૃત્તિકરણમાં અંતર થતુ નથી એટલુ વિશેષ છે. એટલે કે યથાપ્રવૃત્તકણમાં સ્થિતિઘાત, સઘાત, ગુણશ્રેણી થતી નથી. પૂર્વપૂર્વથી ઉત્તરોત્તર સમયે અનંતગુણ વિશુદ્ધિ વધતી જાય છે તથા પૂર્વપૂર્વથી ઉત્તોત્તર સ્થિતિબંધ પલ્યોપમનો સંખ્યાતમો ભાગ ન્યૂન થતો જાય છે.
અપૂર્વકરણના પ્રથમસમયથી સ્થિતિઘાત, સઘાત, ગુણશ્રેણી, અપૂર્વાîતબંદિ ચારે વસ્તુઓ પ્રવર્તે છે. અહીંયા પણ ગુણશ્રેણી પહેલાની જેમ લતાવશેષ થાય છે અને અપૂર્વકણ અને નિવૃત્તિકરણથી અધિક કાળમાં તેની રચના થાય છે. અહીંયા ગુણશ્રેણીનો આયામ પ્રથમ સમ્યક્ત્વોત્પત્તિની ગુણશ્રેણીના આયામ કરતા સંખ્યાતગુણ હીન છે. જ્યારે ગુણશ્રેણી દ્વારા નિર્જરાતુ કર્મદલિક ત્યાંના કરતાં અહીં અસંખ્યગુણ છે.
.
તવ્યશતકની ગા. ૮૨ની વૃત્તિમાં ગુણશ્રેણીના અધિકારનું વર્ણન કરતાં દેવેન્દ્રસૂરિ મ. આ વાત બતાવી છે-‘સમ્યવત્વતામાને મન્વવિશુદ્ધિાત્ નીવો વીર્થાન્તર્મુહૂર્તવેદ્યાमल्पतरप्रदेशाग्रां च गुणश्रेणिमारचयति । ततो देशविरतिलाभे सङ्ख्येयगुणहीनान्तर्मुहूर्त्त - वेद्यामसङ्ख्येयगुणप्रदेशाग्रां च तां करोति । ततः सर्वविरतिलाभे सङ्ख्येयगुणहीनान्तर्मुहूर्त्तवेद्यामसङ्ख्येयगुणप्रदेशानां च तां करोति । ततोऽपि अनन्तानुबन्धिविसंयोजनायां સન્ધ્યેય મુળજ્ઞીનાન્તમુહૂર્ત વેદ્યામસદ્ધ્યેયનુ પ્રદેશાધ્રાં હૈં તાં વિદ્ઘાત્તિ ।'' અહીંયા અવિરતી ગુણશ્રેણી કરતા અનંતાનુબંધી વિસંયોજકને ગુણશ્રેણી નિર્જસ અસંખ્યગુણ તથા ગુણશ્રેણિઆયામ સંખ્યાતગુણ હીન કહ્યો છે તે અનંતાનુબંધી વિસંયોજક સંયતી અપેક્ષાએ છે. કર્મપ્રકૃતિસૂર્ણિમાં કહ્યુ છે 'अणंताणुबंधीविसंयोजणागुणसेढी असंखेज्जगुणा हेठ्ठल्लाण तिन्हं अणंताणुबंधिणो खवेंताणं, तत्थ संजयपडुच्च तिकरणसहितो अणताणुबंधिणो खवेति त्ति काउं ।
* *
“दलिकं कर्मपरमाण्वात्मकं गुणसङ्क्रमेण प्रागभिहितेन तेषामनन्तानुबंधिनां नाशयति, શેષષાયત્વેન સ્થાપયતિ ।'' - પંચગ્રહ ઉપશમનાકરણની ગા. ૩૫ની મૂળ ટીકા. તેવી જ રીતે કષાયપ્રાભૂતસૂર્ણિમાં પણ અપૂર્વકરણ અને નિવૃત્તિકણ બન્નેમાં ગુણસંક્રમ કહ્યો
૧. ધવલામાં અનંતાનુબંધી વિસંયોજક અવિરતિને સંયત કરતા પણ અસંખ્યગુણ ગુણશ્રેણી કહી छे- “संजमपरिणामेहिंतो अणंताणुबंधिं विसंजोएंतस्स असंजदसम्मादिट्ठिस्स परिणामो अनंतगुणहीणो, कथं तत्तो असंखेज्जगुणपदेसणिज्जरा जायदे ? ण एस दोसो, संजमपरिणामेहिंतो अनंताणुबंधीणं વિસંનોખળાત્ ારાભૂતનું સમ્મત્તપરિણામાળમાંતમુળત્તમુવલ્લંમાલે ।'' પૃ. ૮૨, ભાગ ૧૨મો