Upshamanakaran Part 01

SR No.: 005791
Original Sutra Author: N/A
Author: Hemchandrasuri
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Publication Year: 2012
Total Pages: 372
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 8 MB

Page 108

પ્રથમોપશમસમ્યક્ત્વપ્રાપ્તિ અધિકાર
૬૭
(૧૦) પ્રથમ સમય ઉપશામકનું ગુણશ્રેણિ શૌર્ષ - સંખ્યાતગુણ :- અહીં શેષકર્મનું ગુણશ્રેણી શૌર્ષ લેવાનું છે. કેમકે અંતઃકરણ ક્રિયા કાળ પૂર્ણ થયા પછી પ્રથમ સમય ઉપશામક થાય છે. તેથી મિથ્યાત્વમોહાયના ગુણશ્રેણી ઉપશાંતાદ્રામાં થવાની સંભવતી નથી, જ્યારે શેષકર્મની ગુણશ્રેણી રચના તો ઉપશાતાશ્રામાં પણ થાય છે. વળી શેષ કર્મની ગુણશ્રેણી છેક ગુણસંક્રમના ચશ્મસમય સુધી થાય છે, તેથી તેની ચનાનો કાળ ગુણસંક્રમની પાછળ પણ ઘણો હોય છે. તેથી ગુણસંક્રમના કાળથી પ્રથમસમય ઉપશામકને ગુણશ્રેણીશીર્ષ સંખ્યાતગુણ આવે. ગુણશ્રેણીથર્ષ એટલે અનિવૃત્તિકરણની ઉપર જેટલા કાલમાં ગુણશ્રેણીની રચના થાય છે તે કાળ સમજવો.
(૧૧) પ્રથÍતિ - સંખ્યાતગુણ :- અનિવૃત્તિકણનો સંખ્યાતમો ભાગ બાકી રહે ત્યારે અંતઃકરણ ક્રિયા કરે છે. તે પૂર્ણ થયા બાદ શેષ અતિવૃત્તિકરણનો કાળ તે ‘પ્રથર્માર્થાત’ છે. અતિવૃત્તિકણની ઉપર ઉપશાંતાદ્વાના જેટલા કાળમાં ગુણશ્રેણી ગોઠવાઈ છે તે ગુણશ્રેણીશીર્ષ છે. અંતઃકરણ કરતી વખતે ગુણશ્રેણીના સંખ્યાતમા ભાગ રૂપ શૌર્ષને ખંડે છે એમ પૂર્વે કહી ગયા છીએ. એટલે સંપૂર્ણ ગુણશ્રેણી આયામ કરતા ગુણશ્રેણૌશીર્ષ સંખ્યાતમા ભાગે છે એમ આ પરથી નક્કી થાય છે. તેથી ગુણશ્રેણી શૌર્ષ કરતા શેષ ગુણશ્રેણી પણ સંખ્યાતગુણ થઈ. વળી અંતકરક્રિયાકાળ વખતે શેષગુણશ્રેણી એ અંતકર્ણાક્રયાકાળ અને પ્રથíસ્થતિ બે ભેગા કરીએ તેટલી છે. તેમાં અંતઃકરણ ક્રિયાકાળ એક સ્થિતિઘાતાા માત્ર જેટલો (અતિ નાનો) હોવાથી પ્રથર્માર્થાત ગુણશ્રેણી ક૨તા સંખ્યાતગુણ આવે છે.
પંચસંગ્રહ, કર્મપ્રકૃત્યાદિની ટીકાના અનુસારે અંતકરક્રિયાકાળ કરતા પ્રથર્માર્થાત વિશેર્ષાધક થાય છે. કેમકે ત્યાં અંતઃકક્રિયાકાળ પ્રથર્માસ્થતિથી કિંચિત્ ન્યૂન કહ્યો છે. તે આ પ્રમાણે - ‘‘અન્તર રાજાનાન્તમુદૂર્તપ્રમાળ: પ્રથમસ્થિતે: િિગ્નટ્યૂનોઽભિનવસ્થિતિવસ્થાના સમ:''- કર્મપ્રકૃતિ ઉપશ્ચમનાકણની ગા. ૧૬ની મલય.ટીંકા., ‘“ तन्निष्पादनकालोऽप्यन्तरकरणकाल एव यथा तन्तुसंयोजनादिकालः पटकरणकालः સોપ્પનનુંદૂત્તેપ્રમાળ: પ્રથમસ્થિતે: િિઝન્યૂનોઽભિનવસ્થિતિવન્ધાન્તયા સમાન: '' કર્મપ્રકૃતિ ઉપશમનાકણની ગા. ૧૭ની ઉપા.ટીકા, ‘તખાતાં વધાયા તુત્યું પ્રથમસ્થિતે: નિશ્ચિતૂનમ્''- પંચસંગ્રહ ઉપશમનાકાંતી ગાથા.૧૮.ની મૂલટીકા,
અહીં અંતઃકરણનું અન્તર્મુહૂર્ત અભિનવ સ્થિતિબંધના કાળની તુલ્ય કહ્યુ છે. એટલે અંતકરક્રિયાકાળનું અન્તર્મુહૂર્ત સમજવાનું છે, કેમકે અંતઃકરણ ક્રિયાકાળ અભિનવ સ્થિતિબંધાદ્વાની તુલ્ય છે. વળી તે જ કાળ પ્રથર્માર્થાતથી કંઈક ન્યૂન કહ્યો છે. એટલે આ હિસાબે અંતઃકરણ ક્રિયાકાળ કરતા પ્રથર્માર્થાત વિશેધિક આવે. ચાલુ અલ્પબહુત્વ પ્રમાણે તો અંતઃકરણ ક્રિયાકાળ કરતા પ્રથર્માર્થાત સંખ્યાતગુણ આવે.