________________
सू० १-१-30, १-१-३१
૪૫૪ "अव्ययीभावस्य चाव्ययत्वं नाङ्गीकर्तव्यम्, तदङ्गीकारेण हि उच्चकैर्नीचकैरित्यादिवद् ‘उपाग्नि, प्रत्यग्नि' इत्यत्रापि “अव्ययस्य को द् च" [७.३.३१.] इति अक् प्रसज्येत । तथा उपकुम्भंमन्यमित्यादौ 'दोषामन्यमहः' इत्यादिवद् मागमप्रतिषेधः स्यात् । अथाव्ययीभावस्य "तृप्तार्थपूरणाऽव्यय०" [३.१.८५.] इति षष्ठी-समासप्रतिषेधोऽव्ययसंज्ञाफलमिति चेत् ? नतत्र समासकाण्डे बहुलाधिकारादेव सेत्स्यतीति । किञ्च, अव्ययीभाव इति महती संज्ञां यच्च कृतवान् आचार्यस्तज्ज्ञापयति-क्वचिदव्ययत्वमपीति, तेन चैत्रस्यो-पकुम्भमित्यत्र न समासः ॥३०॥ અનુવાદ :- ઉપરોક્ત તમામ પંક્તિઓનો અનુવાદ શબ્દમહાર્ણવન્યાસમાં આવી ગયો
॥ त्रिंशत्तमम् सूत्रम् समाप्तम् ॥
सूत्रम् - चादयोऽसत्त्वे । १ ।१ । ३१ ॥
- तत्त्वाशि:सीदतोऽस्मिँल्लिङ्ग-सङ्खये इति सत्त्वम्, लिङ्ग-सङ्ख्यावद् द्रव्यम्, इदम्तदित्यादि-सर्वनामव्यपदेश्यं विशेष्यमिति यावत् ततोऽन्यत्र वर्तमानाश्चादयः शब्दा अव्ययसंज्ञा भवन्ति, निपाता इत्यपि पूर्वेषाम् । वृक्षश्च प्लक्षश्च । असत्त्वे इति किम् ? यत्रैषां सत्त्वरूपेऽनुकार्यादावर्थे वृत्तिस्तत्र मा भूत्-चः समुच्चये । इव उपमायाम् । एवोऽवधारणे ।
-: तत्वप्रशिानो अनुवाद :જેમાં લિંગ અને સંખ્યા બેસે છે અર્થાતુ લિંગ અને સંખ્યાનો સંબંધ જેમાં થાય છે, તે સત્ત્વ કહેવાય છે. લિંગ અને સંખ્યાવાળું જે હોય તે દ્રવ્ય કહેવાય છે. આમ, સત્ત્વ શબ્દથી અહીં દ્રવ્ય अर्थ समय छ भने द्रव्य स्व३५ अर्थ थवाथी "इदम्, तद्" वगैरे सर्वनामयी थन ४२१। યોગ્ય એ વિશેષ્ય થાય છે તથા આ દ્રવ્યથી અન્ય અર્થમાં રહેલા એવા “વ” વગેરે શબ્દો અવ્યયસંજ્ઞાવાળા થાય છે.
