Page Text
________________
સૂ૦ ૧-૧-૨૧
૨૬૭
'अय्व्यञ्जने'नां निमित्तने आश्रयीने ४ पट्टसंज्ञा थाय छे. साम, मात्र या सूत्रनां 'अय्व्यञ्जने' स्व३५ निमित्तथी पए। 'राजता' तथा 'दृक्त्वम् ' प्रयोगनी सिद्धि थ राडे छे.
-: न्याससारसमुद्धार :
नामेत्यादि - नमति धातवे इति नाम, नमति प्रह्वीभावं गच्छति अर्थं प्रति इति वा “सात्मन्नात्मन्०” [उणा० ९१६. ] इति साधुः । ( व्यञ्जनं वि-अञ्जनम्) वेति विशिष्टार्थप्रतीति जनयतीति विः “नी-वी - प्रहृभ्यो डित् " [ उणा० ६१६. ] इति डित् इः ।
-: न्याससारसमुद्धारनो अनुवाद :
ધાતુને માટે જે નમે છે અથવા તો અર્થને અનુસરનાર એવા ભાવને જે પ્રાપ્ત કરે છે એ અર્થમાં “सात्मन्नात्मन्... (उणादि० (१६) सूत्रथी "नाम" से प्रमाणे साधु शब्द थयो छे.
हवे व्यञ्जन शब्दनी व्युत्पत्ति जतावे छे : "वि + अञ्जनम् = व्यञ्जनम्" थशे. हवे प्रश्न થશે કે વિ શું છે ? એનાં અનુસંધાનમાં વિશિષ્ટ અર્થ પ્રતીતિને જે ઉત્પન્ન કરે છે એ અર્થમાં "विद्" धातुने "नी - वी - प्रहुभ्योडित् " ( उणादि० ६१६) सूत्रथी "डित् " खेवो “इ” थतां “विः” शब्द जने छे. हवे खा "वि + अञ्जनम् = व्यञ्जनम्" शब्द तैयार थाय छे, भेनो ३ढिथी अर्थ "क्" वगेरे वर्गो छे.
( न्या०स० ) ननु 'नाम सिद्व्यञ्जने' इत्येव क्रियतां किं यवर्जनेन ? न च 'वाच्यति' इत्यादावपि पदसंज्ञाप्राप्तिरिति वाच्यम्, यतो व्यञ्जनद्वाराऽनेनैव 'राजीयति' इत्यादौ पदत्वेऽपि सिद्धे "नं क्ये” [१.१.२२.] इति सूत्रं नियमसूत्रतया व्याख्यास्यते - नकारान्तमेव क्यप्रत्यये पदसंज्ञं भवति नान्यद् इति, नान्तं क्यप्रत्यय एव पदम्, न प्रत्ययान्तरे, इति विपरीतनियमोऽपि कथं न भवति ? तथा च 'राजा, सीमा' इत्यादावपि पदत्वं न स्यादिति चेत्, तन्न - ' -"युवा खलति०" [३.१.११३.] इत्यादिनिर्देशात् । सत्यम् - यवर्जनाभावे 'सत्सु साधु - सत्यम्' इत्यादिषु " नाम सिद०" [१.१.२१.] इति पदसंज्ञा स्यादित्येतदर्थं यवर्जनमिति ।
अनुवाह :- पूर्वपक्ष:- ख सूत्रमां निमित्त तरी “सित्” प्रत्यय जने “अय्व्यञ्जने" खे प्रमाणे जे निमित्तो आाप्या छे. खेमां मात्र "व्यञ्जन" नुं निमित्त ४ खावश्य हतुं. “यू” स्व३५ व्यंननां वनवाणुं खेवं व्यंननुं निमित्त आवश्य न हतुं. उधाय तमे खेम उहेशो } "वाच्” नामने ४२य्छ। अर्थमां “क्यन्” प्रत्यय लागतां " वाच्" नी पहसंज्ञा थ६ ४शे अने "वाच्यति" રૂપ સિદ્ધ નહીં થાય. તો એવી આપત્તિ પણ આવશે નહીં. કારણ કે વ્યગ્નન નિમિત્ત દ્વારા જ अधा नामोमां पदृपशांनी प्राप्ति भावती होवा छतां पए। "नं क्ये" (१/१/२२) से प्रभा
| SR No. | 005769 |
| Book Title | Siddha Hemchandra Shabdanushasanam Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jagdishbhai |
| Publisher | Jagdishbhai |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 412 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |