Page Text
________________
૧૮૩
સૂ૦ ૧-૧-૧૨
-- શબ્દમહાણેવન્યાસનો અનુવાદ :સમાન પ્રકારવાળો સમુદાય વર્ગ કહેવાય છે. કેવલિકા વગેરે શાસ્ત્રોમાં વર્ગ (બધા જ સ્વરો) તેમજ સ્વર્ગ, વવર્ગ, વર્ગ, તવર્ગ, પવર્ગ તથા ૧, ૨, 7, વૂ તેમજ શું, , હું એ પ્રમાણે વર્ણનાં પાઠક્રમમાં સમાન પ્રકારવાળા આઠ સમુદાયો પ્રસિદ્ધ છે. તેમાં જે જે પાંચ સંખ્યાપણાંથી વ્યવસ્થિત થયા છે તે અહીં વર્ગસંજ્ઞાપણાંથી જણાય છે. આથી “આચાર્ય ભગવંતે” બ્રહવૃત્તિટીકામાં લખ્યું છે કે, વગેરે વર્ષોમાં જે જે પાંચ સંખ્યા પરિમાણવાળા (પ્રમાણવાળા) છે તે તે વર્ગસંજ્ઞાવાળા થાય છે.
(श न्या० ) तेषां च पञ्चसंख्यात्वाद् 'यो यः' इति वीप्सा । पञ्चकः-पञ्चेति संख्या मानमस्य “સંધ્યા તેથાત્તિ :” [૬.૪.૨૩૦] તિ + પ . “વૃદ્ વરબે” વૃતિ માત્મીયમેકક્લેન વ્યવસ્થાપતિ, “મિરનહિં” [૩૦ ૧૨.] તિ ને વ: II?રા
અનુવાદ - વર્ગોમાં પાંચ સંખ્યાપણું હોવાથી “શ્વસંધ્યાપરિમાળ” લખ્યું છે, “વી :” એ પ્રમાણે બે વાર જે લખ્યું છે તે વીસા અર્થનું દ્યોતક છે. અર્થાત્ પાંચ સંખ્યા પરિમાણવાળાપણું એક કરતાં વધારેમાં પ્રાપ્ત થાય છે. હવે ‘પષ્ય શબ્દની વ્યુત્પત્તિ બતાવે છે. “પાંચ સંખ્યા પ્રમાણ છે જેનું” એ પ્રમાણે માપ અર્થમાં “સંધ્યા-હતેશ.” (૬/૪/૧૩૦) સૂત્રથી ‘પષ્યન' શબ્દને ‘# પ્રત્યય થતાં “શ્વ”ની પદસંજ્ઞા થવાથી પદાન્ત “ન'નો લોપ થવાથી ‘શ્વ શબ્દ થાય છે જેનો અર્થ પાંચ પરિમાણવાળો થાય છે.
હવે “વ” શબ્દની વ્યુત્પત્તિ બતાવે છે. “વૃ" ધાતુ “વરવું” અર્થમાં પાંચમાં ગણનો છે. પોતાનાં સંબંધીઓની એકત્વપણાંથી જે વ્યવસ્થા કરાવે છે તેવા અર્થમાં “મિરગ". (૩દ્રિ ૯૨) સૂત્રથી ‘T' પ્રત્યય થતાં “વ” શબ્દ બને છે.
-: જાસસારસમુદ્વાર :.. पञ्चक इत्यादि-सजातीयसमुदायो वर्गः । स चावर्ग-कवर्गादिभेदेनाष्टधा वर्णसमाम्नाये केवलिकादिशास्त्रेषु प्रसिद्धः, तत्र च यः पञ्चसंख्यात्वेन व्यवस्थितस्तस्येह वर्गसंज्ञेत्यत आहલિક્વિતિ |
-: જાસસારસમુદ્ધારનો અનુવાદ :સમાન પ્રકારવાળો સમુદાય વર્ગ કહેવાય છે અને તે કેવલિક વગેરે શાસ્ત્રોમાં જે વર્ણોનો ૨. “સંધ્યાત્” સ .
| SR No. | 005769 |
| Book Title | Siddha Hemchandra Shabdanushasanam Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jagdishbhai |
| Publisher | Jagdishbhai |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 412 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |