________________
૧૮૨
શ્રીસિદ્ધહેમચન્દ્રશબ્દાનુશાસન ભાગ-૧ વર્ણસમુદાયમાં પાંચમાં વર્ષો અને અન્તસ્થા વર્ષે વિદ્યમાન નથી તેવાં “ વગેરે વર્ષો ધુસંજ્ઞાવાળા થાય છે. અહીં સૌ પ્રથમ પશ્વમ અને અનાર્થી શબ્દનો દ્વન્દ સમાસ કર્યો છે. ત્યારબાદ “વિદ્યમાના: પશ્વમાન્તસ્થા: મિનું સ: તિ સામાન્તસ્થ: શહિદ ” એ પ્રમાણે બહુવ્રીહિ સમાસ કર્યો છે. માટે આ દ્વન્દ્રગર્ભ બહુવ્રીહિ સમાસ કહેવાશે.
- -: જાસસારસમુદ્ધાર :अपञ्चमेत्यादि-(एतत्सूत्रोपरि लघुन्यासो न दृश्यते) ॥११॥
-: જાસસારસમુદ્ધારનો અનુવાદ :આ સૂત્ર સંબંધી લઘુચાસ જોવાયો નથી.
/ પાવશીયમ્ સૂત્રમ્ સમાપ્તમ્ II
सूत्रम् - पञ्चको वर्गः ।१।१।१२॥
- તત્ત્વપ્રકાશિકા :कादिषु वर्णेषु यो यः पञ्चसंख्यापरिमाणो वर्गः स स वर्गसंज्ञो भवति । क ख ग घ ङ, च छ ज झ ञ, ट ठ ड ढ ण, त थ द ध न प फ ब भ म । વપ્રવેશ:-“વવસ્વરતિ” [૨.રૂ.૭૬.] ફત્યાયઃ ૨૨ાા
- -: તત્ત્વપ્રકાશિકાનો અનુવાદ :વ વગેરે વર્ણોનાં વિષયમાં જે જે પાંચ સંખ્યાનાં માપવાળો સમુદાય છે તે તે સમુદાય વર્ગસંજ્ઞાવાળો થાય છે. સૂત્રમાં બતાવેલાં છ વગેરે પચ્ચીસ વર્ષો વર્ગસંજ્ઞાવાળા થાય છે. વર્ગસંજ્ઞાનાં ઉદાહરણસ્થાનો “વ રવતિ' (૨/૩/૭૬) વગેરે સૂત્રો છે.
-: શબ્દમહાર્ણવન્યાસ :पञ्चक इत्यादि-सजातीयसमुदायो वर्गः, स चावर्ग-कवर्गादिभेदेनाष्टसंख्यत्वेन वर्णसमाम्नाये केवलिकादिशास्त्रे प्रसिद्धः, तत्र च यः पञ्चसंख्यत्वेन व्यवस्थितः, सोऽत्र वर्गसंज्ञत्वेन संज्ञायते, अत आह-कादिषु वर्णेषु यो यः पञ्चसंख्यापरिमाण इति ।
