Page Text
________________
૧૩૮
શ્રીસિદ્ધહેમચન્દ્રશબ્દાનુશાસન ભાગ-૧ સ્વર ત્યારે જ માની શકાય, જો આ ૧/૧/૪ સૂત્રમાં તાસંવિજ્ઞાન બહુવ્રીહિનું આલંબન લેવામાં सावे. ॥ ४ प्रभारी "आतो णव औः" (४/२/१२०) सूत्र भने "उत और्विति व्यञ्जनेऽद्वेः" (४/3/५८) सूत्र ५९आव। मारना सभासन ॥५४ giqu.
(न्या०स०) तकार इति-उच्चार्यते स्वरूपेण स्वीक्रियतेऽनेनेत्युच्चारणम्, स्वरूपपरिग्रह इति भावः । तपरत्वान्निर्देशस्य 'औत्' इत्युक्ते औकारस्वरूपं प्रतीयते, तकाराभावे तु आबन्ता इति कृते कष्टा प्रतीतिर्भवेदिति भावः । ननु लकारः कृपिस्थ एव प्रयुज्यते, न च तत्र स्वरसंज्ञायाः किमपि प्रयोजनम्, लकारस्य तु सर्वथा प्रयोग एव नास्तीति, नैवम्-'क्लृप्तः', 'क्ल३प्तशिख!' इत्यादौ द्वित्व-प्लुतादेः स्वरकार्यस्य दर्शनात् । तथाहि-"अदीर्घाद् विरामैक०" [१.३.३२.] इत्यनेन द्वित्वम्, "दूरादामन्त्र्यस्य..." [७.४.९९.] इत्यनेन प्लुतश्च स्वराश्रितः प्रतिपादितः स्वरस्याधिकृतत्वाद्, असति स्वरत्वे तन्न स्यादिति । प्रदेशा इति-प्रदिश्यन्ते संज्ञाप्रयोजनान्येषु इति "व्यञ्जनाद् घञ्" [५.३. १३२.] इति घजि प्रदेशाः, संज्ञाप्रयोजनस्थानानीत्यर्थः ॥४॥
અનુવાદ :- ઉપરની તમામ પંક્તિઓનો અનુવાદ શબ્દમહાર્ણવન્યાસની પંક્તિઓનાં ભાષાંતરમાં આવી ગયો છે.
॥ चतुर्थं सूत्रम् समाप्तम् ॥
सूत्रम् - एकद्वित्रिमात्रा हुस्वदीर्घप्लुताः ।१।१५॥
-: तत्वाशि :-- मात्रा कालविशेषः । एक-द्वि-त्र्युच्चारणमात्रा औदन्ता वर्णा यथासंख्यं हस्वदीर्घप्लुतसंज्ञा भवन्ति । एकमात्रो हुस्वः-अ इ उ ऋ ल । द्विमात्रो दीर्घः-आ ई ऊ ऋ ल ए ऐ ओ औ । त्रिमात्रः प्लुतः-आ३ ई३ ऊ३ इत्यादि । ऐदौतौ चतुर्मात्रावपीत्यन्ये । औदन्ता इत्येव ? प्रतक्ष्य, अत्रार्धमात्रिकयोर्व्यञ्जनयोः समुदायस्यैकमात्रत्वेऽपि इस्वसंज्ञाया अभावात् तोऽन्तो न भवति । वर्णानां च हुस्वादिसंज्ञाविधानात् 'तितउच्छत्रम्' इत्यादावकारोकारलक्षणवर्णसमुदायस्य द्विमात्रत्वेऽपि दीर्घसंज्ञाया अभावाद् द्वित्वविकल्पो न भवति । सन्ध्यक्षराणां तु
| SR No. | 005769 |
| Book Title | Siddha Hemchandra Shabdanushasanam Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jagdishbhai |
| Publisher | Jagdishbhai |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 412 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |