Page Text
________________
६ स्थानकाध्ययने अर्थावग्रहा अवधयोऽवचनानि ५२५-५२७ सूत्राणि श्री स्थानाङ्ग सूत्र सानुवाद भाग २ नो कप्पइ-निग्गंथाण वा निग्गंथीण वा इमाई छ अवतणाई वदित्तते तंजहा–अलियवयणे, हीलियवयणे, खिसितवयणे, फरुसवयणे, गारत्थियवयणे, विउसवितं वा पुणो उदीरित्तते ।। सू० ५२७।। (મૂળ) આભિનિબોધિક-મતિજ્ઞાનનો છ પ્રકારે અર્થાવગ્રહ કહેલ છે, તે આ પ્રમાણે–શ્રોત્રંદ્રિયનો અર્થાવગ્રહ યાવત્ નોઈદ્રિય
મનનો અર્થાવગ્રહ. //પ૨પ/ છ પ્રકારે અવધિજ્ઞાન કહેલ છે, તે આ પ્રમાણે—આનુગામિક-ચક્ષુની માફક દેશાંતરમાં પણ સાથે આવનારું, અનાનુગામિક-સ્થાનમાં રહેલ દીપકની જેમ સાથે નહિ આવરનારું, વર્તમાન-પ્રતિસમયે વૃદ્ધિ પામતું, હીયમાનપ્રતિસમયે હાનિ પામતું, પ્રતિપાતી–સમગ્ર લોકપર્યત દેખીને પણ નાશ પામતું, અપ્રતિપાતી–નાશ નહિ પામનાર જ્ઞાનસમગ્ર લોકને દેખીને એક પ્રદેશ પણ અલોકને દેખવાની શક્તિવાળું જ્ઞાન અપ્રતિપાતી છે. //પર૬/ નિર્ગથ અથવા નિગ્રંથીને આ પ્રકારના અવચન (નહિં કહેવા યોગ્ય વચનો) બોલવા માટે કહ્યું નહિં, તે આ પ્રમાણે—અલીક-અસત્ય વચન, હીલિત-ઈર્ષાળુ વચન, ખિસિત-મર્મપ્રકાશનરૂપ વચન, પુરુષ–“હે દુષ્ટ, હે મૂર્ખ ઇત્યાદિ કઠોર વચન, ગૃહસ્થવચન–હે પુત્ર, હે ભાત' ઈત્યાદિ અને ઉપશાંત થયેલ કષાયાદિને પુનઃ ઉદીરવારૂપ
વચન. //પર૭ (ટી0) 'મામી' ત્યાદિ સુગમ છે. વિશેષ એ કે—કર્થ' સામાન્યનું અર્થાત્ શ્રોત્રેન્દ્રિયાદિદ્વારા પ્રથમ વિકલ્પ રહિત અને આ શબ્દ છે” ઇત્યાદિ વિકલ્પરૂપ ઉત્તર (આગળના) વિશેષની અપેક્ષાએ સામાન્યનું ગ્રહણ કરવું તે અર્થાવગ્રહ, આ નૈઋયિક એક સમયપ્રમાણ અને વ્યવહારિક તો અંતર્મુહૂર્તપ્રમાણ છે. અર્થ વડે વિશેષિત હોવાથી વ્યંજનાવગ્રહનો ભુદાસઃ (નિષેધ) છે, કેમ કે વ્યંજનાવગ્રહ ચાર પ્રકારે જ છે. પરપી.
'ગુIfમ' ત્તિ અનુગમનશીલ-પાછળ ચાલનાર તે અનુગામી, તે જ આનુગામિક-દેશાંતરમાં ગયેલ જ્ઞાનીને પણ જે લોચનની માફક સાથે ચાલે છે તે ૧, જે તે દેશ-સ્થાનમાં રહેલ જ્ઞાનીને જ હોય, કેમ કે તે દેશના નિબંધન-કારણભૂત ક્ષયોપશમથી થયેલ હોય છે. દા. ત. સ્થાનમાં રહેલ બદ્ધદીપકની જેમ, દેશાંતરમાં ગયેલ જ્ઞાનીને જે નષ્ટ થાય છે તે અનાનુગામિક ૨. કહ્યું છે કેअणुगामिओऽणुगच्छइ, गच्छन्तं लोयणं जहा पुरिसं । इयरो य नाणुगच्छइ, ठिअप्पईवो व्व गच्छंतं ।।६।।
[વિશેષાવશ્ય ૭૨ ]િ અન્ય સ્થળે જનારા પુરુષની સાથે લોચનની પેઠે જે અવધિજ્ઞાન સાથે જાય છે તે અનુગામિક અવધિજ્ઞાન કહેવાય (નારક અને દેવનું). સ્થિરદીપકની પેઠે જે અવધિ જનારા પુરુષની સાથે ન જાય તે અનનુગામિક અવધિજ્ઞાન કહેવાય (મનુષ્ય અને તિર્યંચ). (૧૫)
જે જ્ઞાન, ક્ષેત્રથી અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ માત્ર વિષયવાળું. કાળથી આવલિકાના અસંખ્યાતમા ભાગ માત્ર વિષયવાળું, દ્રવ્યથી તેજો અને ભાષા (વર્ગણા) દ્રવ્યના અંતરાલ (મધ્ય) વર્તિ દ્રવ્યના વિષયવાળું અને ભાવથી દ્રવ્યગત સંખ્યય પર્યાયના વિષયવાળું જઘન્યથી ઉત્પન્ન થઈને પુનઃ વૃદ્ધિ-વિષયના વિસ્તારને પામતું છતું ઉત્કર્ષથી અલોકમાં લોકના પ્રમાણ જેટલી અસંખ્યાત ખંડોને (આ ક્ષેત્રથી), અસંખ્યાતી ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણીને (આ કાળથી), સમસ્ત રૂપી દ્રવ્યોને (દ્રવ્યથી) અને દરેક દ્રવ્યમાં રહેલ અસંખ્યય પર્યાયોને (ભાવથી) વિષયી કરે છે (જાણે છે) તે વર્ધમાન ૩. કહ્યું છે કે___ पइसमयमसंखेज्जइभागहियं कोइ संखभागहियं । अन्नो संखेज्जगुणं, खेत्तमसंखेज्जगुणमन्त्रो ।।५७।। - "पेच्छइ विवड्डमाणं, हायंतं वा तहेव कालं पि" इत्यादि. [विशेषावश्यक ७३०-३१ त्ति]
- 135
| SR No. | 005768 |
| Book Title | Sthanang Sutra Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayanandvijay |
| Publisher | Guru Ramchandra Prakashan Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 484 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & agam_sthanang |
| File Size | 12 MB |