________________
દશવૈકાલિકસૂત્ર ભાગ-૪
ચૂલિકા-૧ સૂત્ર - ૧ માનસિક દુઃખો જેને ઉત્પન્ન થયા છે. જેનું સ્વરૂપ વર્ણવાઈ ગયું છે, એવા સંયમમાં જેનું મન ઉદ્વેગ પામેલું છે, અર્થાત્ સંયમમાં કંટાળો પામી ચૂકેલું મન છે જેનું તેવો... (૩) સંયમમાંથી નીકળી જવાનું પ્રબળતાથી જોવાના સ્વભાવવાળો એટલે કે સંયમ ત્યાગવા માટે તલસાટવાળો (૪) પણ હજી જેણે દીક્ષા છોડી નથી તેવો...
મ
शा
स
ના
य
આવા દીક્ષિત આત્માએ વક્ષ્યમાણ ૧૮ સ્થાનો ભાવપ્રધાન રીતે વિચારવા જેવા છે.
न
न
જે દીક્ષા છોડી ચૂકેલો છે, એને માટે તો આ ૧૮ સ્થાનોનું આલોચન પ્રાયઃ નકામું મો જ છે. (દીક્ષામાં સ્થિર થવા માટે આ આલોચન છે. જે દીક્ષા છોડી ચૂક્યો છે. એને મો 5 માટે હવે એ નકામું જ બને. હા ! વૈરાગ્ય થાય, પશ્ચાત્તાપ થાય... એ રીતે હિતકારી સ્તુ બને પણ ખરું... એટલે એ દૃષ્ટિએ પ્રાયઃ શબ્દ મુકેલો છે.)
તે ૧૮ સ્થાનો કેવા છે, એ વિશેષથી દર્શાવે છે.
त
(૧) ઘોડાની લગામ (૨) હાથીનો અંકુશ (૩) વહાણના શ્વેતવસ્ત્ર સઢ જેવા છે. કહેવાનો ભાવ એ છે કે જેમ ઘોડા, હાથી વગેરે ઉન્માર્ગમાં પ્રવૃત્ત કરવાની – ઈચ્છાવાળા હોય, તો લગામ વગેરે એમને અટકાવવામાં, નિયંત્રિત કરવામાં કારણભૂત મં છે. તે જ રીતે આ ૧૮ સ્થાનો પણ સંયમમાંથી ઉન્માર્ગમાં પ્રવૃત્તિ કરવાની ઈચ્છાવાળા ભવ્યજીવોને નિયંત્રિત કરનારા છે.
-
=
૧૮૦
સારીરીતે
આવું છે, માટે આ સ્થાનો ભાવપ્રધાન રીતે સારી રીતે વિચારવા જેવા છે.
વસ્તુ શબ્દ અવધારણમાં બતાવેલો, તેનો અહીં યોગ કરવાનો છે. એટલે ભાવપ્રધાન રીતે જ. વિચારવા જોઈએ જ. (એમ બે જગ્યાએ એનો અન્વય કરી શકાય.)
તઘથા એ ઉપન્યાસ માટે છે.
હંમો ! એ શિષ્યને આમંત્રણ કરવા માટે વપરાયેલો શબ્દ છે.
(૧) અધમકાળ નામના આ કાળમાં કાળના દોષના લીધે જ જીવો ઉદારભોગોની અપેક્ષાએ તો મુશ્કેલીથી માંડ માંડ જીવનારા છે. કેમકે રાજા વગેરેને પણ અનેક દુઃખોનો સંપર્ક દેખાય છે. તો ઉદારભોગો = વિશિષ્ટ સાંસારિકસુખો વિનાના, વિંડબનારૂપ, દુર્ગતિનાં કારણભૂત એવા આ ગૃહાશ્રમનું શું કામ ? આ વાત વિચારવી જોઈએ.
આ પ્રથમસ્થાન છે.
तथा ‘लघव इत्वरा गृहिणां कामभोगाः ' दुष्षमायामिति वर्त्तते, सन्तोऽपि
***
स्त
जि
न
# 4
BR
ना
ય
