________________
દશવૈકાલિકસૂત્ર ભાગ-૪
यूलिका-१ सूत्र - १
'लघवः' तुच्छाः प्रकृत्यैव तुषमुष्टिवदसाराः 'इत्वरा' अल्पकालाः 'गृहिणां' गृहस्थानां 'कामभोगा' मदनकामप्रधानाः शब्दादयो विषया विपाककटवश्च, न देवानामिव विपरीताः, अतः किं गृहाश्रमेणेति संप्रत्युपेक्षितव्यमिति द्वितीयं स्थानम् २ । तथा 'भूयश्च स्वातिबहुला मनुष्याः ' दुष्षमायामिति वर्त्तत एव, पुनश्च 'स्वातिबहुला' मायाप्रचुरा 'मनुष्या' इति प्राणिनो, न कदाचिद्विश्रम्भहेतवोऽमी, तद्रहितानां च कीदृक्सुखं ?, तथा मायाबन्धहेतुत्वेन दारुणतरो बन्ध इति किं गृहाश्रमेणेति न संप्रत्युपेक्षितव्यमिति तृतीयं स्थानं ३ | तथा 'इदं च मे दुःखं न चिरकालोपस्थायि मा भविष्यति' 'इदं च' अनुभूयमानं मम श्रामण्यमनुपालयतो 'दुःखं' शारीरमानसं कर्मफलं 5 परीषहजनितं न चिरकालमुपस्थातुं शीलं भविष्यति, श्रामण्यपालनेन परीषहनिराकृतेः स्तु कर्मनिर्जरणात्संयमराज्यप्राप्तेः, इतरथा महानरकादौ विपर्ययः, अतः किं गृहाश्रमेणेति स्तु संप्रत्युपेक्षितव्यमिति चतुर्थं स्थानं ४ । तथा 'ओमजणपुरस्कार' मिति न्यूनजनपूजा, प्रव्रजितो हि धर्मप्रभावाद्राजामात्यादिभिरभ्युत्थानासनाञ्जलिप्रग्रहादिभिः पूज्यते, त उत्प्रव्रजितेन तु न्यूनजनस्यापि स्वव्यसनगुप्तयेऽभ्युत्थानादि कार्यम्, अधार्मिकराज - त स्मै विषये वा वेष्टिप्रयोक्तुः खरकर्मणो नियमत एव इहैवेदमधर्मफलम् अतः किं गृहाश्रमेणेति स्मै संप्रत्युपेक्षितव्यमिति पञ्चमं स्थानम् ५ । एवं सर्वत्र क्रिया योजनीया,
4
(૨) દુષ્મમાકાળમાં ગૃહસ્થોના વિદ્યમાન એવા પણ કામભોગો તુચ્છ છે. નિ સ્વભાવથી જ ફોતરાં ભરેલી મુટ્ઠીની જેમ અસાર છે. (મુઠ્ઠીમાં માત્ર ફોતરાં છે, બહારથી નિ મૈં જ ભરેલી દેખાય છે. એમ આ કામભોગોમાં માત્ર તુચ્છતા જ છે, બહારથી સારા દેખાય ન છે.) અલ્પકાળ જ રહેનારા છે. દેવોની જેમ વિપરીત કામભોગો અહીં નથી. અર્થાત્ દેવોના ભોગો સારભૂત છે અને દીર્ઘકાલીન છે. અહીં એવા કામભોગો નથી.
शा
न
स
ना
य
કામભોગો એટલે મદનકામપ્રધાન એવા શબ્દાદિ વિષયો. તે વિપાકમાં કડવા પણ ना છે. આવું હોવાથી ગૃહાશ્રમનું શું કામ ? (દેવોનાં સુખો પણ વિપાકથી કટુ છે જ. પણ એ કર્મબંધાદિની અપેક્ષાએ. બાકી તો મનુષ્યોને જેમ ભોગસુખો ભોગવવાથી રોગ વગેરે થાય છે, એમ વિપાકકટુ છે. દેવોને ભોગ ભોગવવા છતાં રોગાદિ નથી થતાં. એ રીતે ते विपाटु नथी...)
(૩) દુષ્યમાકાળમાં મનુષ્યો-જીવો કપટભરપૂર છે. આ જીવો ક્યારેય વિશ્વાસનાં કારણ બનતાં નથી. વિશ્વાસ વિનાનાઓને = બધે જ શંકા-કુશંકાવાળાઓને વળી સુખ કેવું ? વળી માયાનાં બંધનું કારણ હોવાથી વધુ ભયાનક બંધ થાય છે એટલે ગૃહાશ્રમવડે
૧૮૧