________________
દશવૈકાલિકસૂત્ર ભાગ-૪
અધ્ય. ૮ નિયુક્તિ -૩૦૦
ટીકાર્થ : ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ... આમનું સ્વરૂપ અનંતાનુબંધી વગે૨ે ભેદથી અનેકપ્રકારનું છે, એ પૂર્વની જેમ સમજી લેવું. આ જ ચાર મોટાભય છે, કેમકે એ સમ્યગ્દર્શનાદિના પ્રતિબંધરૂપ છે. જે શુદ્ધાત્મા આ કષાયોને એમના ઉદયનો નિરોધવગેરે કરવાદ્વારા સંધે છે. એ નિરોદ્ધા નોઈન્દ્રિયપ્રણિધિ કહેવાય. આમ તો ક્રોધાદિના નિરોધનો પરિણામ નોઈન્દ્રિયપ્રણિધિ છે, પણ એ નિરોધકરનાર જીવ તાદશ પરિણામથી અનન્ય અભિન્ન હોવાથી તે પણ 1 નોઈન્દ્રિયપ્રણિધિ કહેવાય. કેમકે એ કુશલપરિણામવાળો છે.
F છે
त
저
ना
य
एतदनिरोधे दोषमाह
जस्सवि अ दुप्पणिहिआ होंति कसाया तवं चरंतस्स । सो बालतवस्सीविव गयण्हाणपरिस्समं ુબર્ ||૨૦૦||
=
આ કષાયોનો નિરોધ ન કરવામાં જે દોષ છે, તે બતાવે છે.
નિ.૩૦૦ તપને આચરતાં એવા પણ જેના કષાયો દુષ્પ્રણિહિત હોય છે. તે બાલતપસ્વીની જેમ ગજસ્નાનનાં પરિશ્રમને કરે છે.
!
"
व्याख्या-यस्यापि कस्यचिद्वयवहारतपस्विनो दुष्प्रणिहिंता - अनिरुद्धा भवन्ति 'कषायाः ' क्रोधादयः 'तपश्चरतः ' तपः कुर्वत इत्यर्थ: स बालतपस्वीव जि उपवासपारणकप्रभूततरारम्भको जीवो ( यथा ) गजस्नानपरिश्रमं करोति, जि चतुर्थषष्ठादिनिमित्ताभिधानतः प्रभूतकर्मबन्धोपपत्तेरिति गाथार्थः ॥
न
शा
न
ř છ
આવી પોતાની સૂંઢથી બધી ધૂળ ઊડાડી પોતાના શરીરને આખું ધુળવાળું કરે. આમ એણે જે સ્નાનનો પરિશ્રમ કર્યો, એ નકામો જ ગયો. જેટલો મેલ ગયો એના કરતાં વધુ મેલ આવ્યો. એમ ઉત્કટકષાયી તપસ્વીને તપ દ્વારા જેટલો કર્મનાશ થાય, એના કરતાં કષાયોત્કટતાથી કર્મબંધ વધારે થાય.)
પ્રશ્ન : શા માટે તમે આને ગજસ્નાનપરિશ્રમ કહો છો ?
ઉત્તર : ઉપવાસ, છઠ્ઠુ વગેરે નિમિત્તોનાં અભિધાનદ્વા૨ા એને પુષ્કળકર્મબંધની
S
૫
ન
ટીકાર્થ : જે કોઈપણ સાધુ વ્યવહારથી તપસ્વી છે, પણ તપને ક૨તાં એવા એના જ્ઞા ક્રોધાદિ કષાયો રુંધાયેલા ન હોય તો તે બાલતપસ્વીની જેમ ઉપવાસ, પારણા F
વગેરેમાં ઘણા વધારે અનુષ્ઠાનોનો આરંભ કરનાર જીવ ગજસ્નાનપરિશ્રમ કરે છે
ना
(હાથી તળાવાદિમાં પડી પોતાના આખા શરીરને નવડાવે અને પછી કિનારા પર
