________________
દશવૈકાલિકસૂત્ર ભાગ-૧
मध्य नियुक्ति - ० એ પ્રસન્નતાને ત્યાગે તો નહિ જ. અને અપ્રસન્નતાને છોડ્યા વિના એ પૂર્વરૂપ | અપ્રસન્નાવસ્થાવાળો જીવ પ્રસન્ન તરીકે ન જ બને. એટલે એ સુખી થાય જ નહિ. આમ સુખ ન ઘટે.
આમ સંસાર અને સુખનો અભાવ શી રીતે થાય ? એ દર્શાવી દીધું. એ પ્રમાણે મોક્ષ અને દુઃખ પણ વિચારી લેવું. (જે સંસારી હોય તે કાયમ સંસારી જ રહે એટલે એનો મોક્ષ ન જ ઘટે. એમ જે સુખી છે. એ કાયમ સુખી જ રહે એટલે એને દુઃખ પણ ન ४ घटे . )
न
ततश्चैवम् -
-
S
सुहदुक्ख संपओगो न विज्जई निच्चवायपक्खंमि । एगंतुंच्छे अंमि · अ सुहदुक्खविगप्पणमजुत्तं ॥६०॥ આ પ્રમાણે
નિર્યુક્તિ-૬૦ ગાથાર્થ : નિત્યવાદનાં પક્ષમાં સુખ અને દુઃખનો સંપ્રયોગ ન ઘટે. એકાંતઉચ્છેદપક્ષમાં સુખ અને દુઃખનું વિકલ્પન અયુક્ત છે.
त
व्याख्या- सुखदुःखसंप्रयोगः, सम्यक् संगतो वा प्रयोगः संप्रयोगः अकल्पित इत्यर्थः ‘न विद्यते' नास्ति न घटत इत्यर्थः, क्व ? - ' नित्यवादपक्षे' नित्यवादाभ्युपगमे जि संप्रयोगो न विद्यते, कल्पितस्तु भवत्येव, यथाऽऽहुर्नित्यवादिन: - " प्रकृत्युपधानतः जि न पुरुषस्य सुखदुःखे स्तः, स्फटिके रक्ततादिवद् बुद्धिप्रतिबिम्बाद्वाऽन्ये" इति, कल्पितत्वं न शा चास्य आत्मनस्तत्त्वत एव तथापरिणतिमन्तरेण सुखाद्यभावाद् शा |स उपधानसन्निधावप्यन्धोपले रक्ततादिवत्, तदभ्युपगमे चाभ्युपगमक्षतिः, स ना बुद्धिप्रतिबिम्बपक्षेऽप्यविचलितस्यात्मनः सदैवैकस्वभावत्वात् सदैवैकरूपप्रति - ना य बिम्बापत्तेः, स्वभावभेदाभ्युपगमे चानित्यत्वप्रसङ्ग इति । मा भूदनित्यैकान्तग्रह इत्यत य आह - 'एकान्तेन' सर्वथा उत्-प्राबल्येन छेदो - विनाशः एकान्तोच्छेदः - निरन्वयो नाश इत्यर्थः, अस्मिँश्च किम् ? - सुखदुःखयोर्विकल्पनं सुखदुःखविकल्पनम्, 'अयुक्तम्' * अघटमानकम्, अयमत्र भावार्थ:- एकान्तोच्छेदेऽपि सुखाद्यनुभवितुस्तत्क्षण एव सर्वथोच्छेदादहेतुकत्वात्तदुत्तरक्षणस्योत्पत्तिरपि न युज्यते, कुतः पुनस्तद्विकल्पनमिति
गाथार्थः ॥
૧૫૮