________________
सत्तरसमं पयं तइओउद्देसो कण्हाइलेस्सेसु नेरइएसु ओहिखेत्तं परूवणं
श्री प्रज्ञापना सूत्र भाग २ || कण्हाइलेरसेसुनेरइएसु ओहिरवेत्तं परूवणं ।।। कण्हलेस्सेणं भंते! नेरइए कण्हलेस्सं नेरइयं पणिहाए ओहिणा सव्वओसमंता समभिलोएमाणे २ केवतियं खेत्तं जाणइ? केवइयं खेत्तं पासइ? गोयमा! णो बहुयं खेत्तं जाणइ, णो बहुयं खेत्तं पासइ, णो दूर खेत्तं जाणइ, णो दूर
खेत्तं पासइ, इत्तरियमेव खित्तं जाणइ, इत्तरियमेव खेत्तं पासइ। से केणटेणं भंते! एवं वुच्चइ-'कण्हलेस्से णं नेरइए तं चेव जाव इत्तरियमेव खेत्तं पासइ'? गोयमा! से जहानामए केइ पुरिसे बहुसमरमणिज्जसि भूमिभागंसि ठिच्चा सव्वओ समंता समभिलोएज्जा, तए णं से पुरिसे धरणितलगयं पुरिसं पणिहाए सव्वओ समंता समभिलोएमाणे २ णो बहुयं खेत्तं जाव पासइ, जाव इत्तरियमेव खेत्तं पासइ, से तेणटेणं गोयमा! एवं वुच्चइ'कण्हलेस्से णं नेरइए जाव इत्तरियमेव खेत्तं पासइ'। नीललेस्सेणं भंते! नेरइए कण्हलेस्सं नेरइयं पणिहाय
ओहिणा सव्वओ समंता समभिलोएमाणे २ केवतियं खेत्तं जाणइ? केवतियं खेत्तं पासइ? गोयमा! बहुतरागं खेत्तं जाणइ बहुतरागं खेत्तं पासइ, दूरतरं खेत्तं जाणइ, दूरतरं खेत्तं पासइ, वितिमिरतरागं खेत्तं जाणइ, वितिमिरतरागं खेत्तं पासइ, विसुद्धतरागं खेत्तं जाणइ, विसुद्धतरागं खेत्तं पासइ। से केणद्वेणं भंते! एवं वुच्चइ' नीललेस्से णं नेरइए कण्हलेस्सं नेरइयं पणिहाय जाव विसुद्धतरागं खेत्तं जाणइ, विसुद्धतरागं खेत्तं पासइ'? गोयमा! से जहानामए केइ पुरिसे बहुसमरमणिज्जाओ भूमिभागाओ पव्वयं दुरूहति, दुरूहित्ता सव्वओ समंता समभिलोएज्जा, तए णं से पुरिसे धरणितलगयं पुरिसं पणिहाय सव्वओ समंता समभिलोएमाणे २ बहुतरागं खेत्तं जाणइ, जाव विसुद्धतरागं खेत्तं पासइ, से तेणद्वेणं गोयमा! एवं वुच्चइ-'नीललेस्से नेरइए कण्हलेस्सं णेरइयं जाव विसुद्धतरागं खेत्तं पासइ'। काउलेस्से णं भंते! नेरइए नीललेस्सं नेरइयं पणिहाय ओहिणा सव्वओ समंता
समभिलोएमाणे २ केवतियं खेत्तं जाणइ? केवतियं खेत्तं पासइ? गोयमा! बहुतरागं खेत्तं जाणइ बहुतरागं खेत्तं पासइ, जाव विसुद्धतरागं खेत्तं पासति। से केणद्वेणं भंते! एवं वुच्चइ-'काउलेस्से णं नेरइए जाव विसुद्धतरागं
खेत्तं पासई'? गोयमा! से जहा नामए केइ पुरिसे बहुसमरमणिज्जाओ भूमिभागाओ पव्वयं दुरूहइ, दुरूहित्ता रूक्खं दुरूहति, दुरूहित्ता दो वि पाए उच्चाविय, (वइत्ता) सव्वओ समंता समभिलोएज्जा, तए णं से पुरिसे पव्वयगयं धरणितलगयं च पुरिसंपणिहाय सव्वओ समंता समभिलोएमाणे २ बहुतरागं खेत्तं जाणइ बहुतरागं
खेत्तं पासइ, जाव वितिमिरतरागं? [विसुद्धतरागं] खेत्तं पासइ, से तेणटेणं गोयमा! एवं वुच्चइ-'काउलेस्से णं नेरइए नीललेस्सं नेरइयं पणिहायं तं चेव जाव वितिमिरतराग[? विसुद्धतरागं] खेत्तं पासइ' ।।सू०-२९।।५०३।। (મૂ9) હે ભગવન્! કૃષ્ણલેશ્યાવાળો નરયિક કૃષ્ણલેશ્યાવાળા નરયિકની ‘પ્રણિધાય” અપેક્ષાએ અવધિજ્ઞાન વડે સર્વતઃ–ચારે
દિશામાં અને સમતાત-ચારે વિદિશામાં જોતો કેટલું ક્ષેત્ર જાણે અને કેટલું ક્ષેત્ર દેખે? હે ગૌતમ! તે બહુ ક્ષેત્ર જાણતો નથી, બહુ ક્ષેત્ર જોતો નથી, દૂર રહેલું ક્ષેત્ર જાણતો નથી અને દૂર રહેલું ક્ષેત્ર દેખાતો નથી. થોડું (અધિક) ક્ષેત્ર જાણે છે અને થોડું (અધિક) ક્ષેત્ર દેખે છે. હે ભગવન! એમ શા હેતુથી કહો છો કે “કૃષ્ણલેશ્યાવાળો નરયિક-ઇત્યાદિ તે જ કહેવું, યાવત્ ઇવર-થોડું અધિક ક્ષેત્ર જાણે છે? હે ગૌતમ! જેમ કોઈ પુરુષ બરોબર સરખી અને રમણીય ભૂમિભાગ ઉપર ઊભા રહીને ચારે તરફ જુએ તેથી તે પુરુષ પૃથિવીતલમાં રહેલા પુરુષની અપેક્ષાએ ચોતરફ જોતો બહુ ક્ષેત્રને યાવત્ દેખતો નથી, યાવત્ થોડાં ક્ષેત્રને દેખે છે. તે માટે હે ગૌતમ! એમ કહું છું કે કૃષ્ણલેશ્યાવાળો નરયિક યાવત્ અલ્પ ક્ષેત્રને જુએ છે. હે ભગવન્! નીલલેશ્યાવાળો નરયિક કૃષ્ણલેશ્યાવાળા નરયિકની અપેક્ષાએ અવધિજ્ઞાન વડે ચારે તરફ જોતો જોતો કેટલા ક્ષેત્રને જાણે અને દેખે? હે ગૌતમ! અતિ ઘણા ક્ષેત્રને જાણે અને
57