Page Text
________________
पंचमं विसेसपयं नेरइयाणं पज्जवा
श्री प्रज्ञापना सूत्र भाग १
અવગાહના–શરીરની ઉંચાઇની અપેક્ષાએ ‘સ્યાત્’–કદાચિત્ હીન હોય. અહીં સ્યાત્ શબ્દ પ્રશંસા, અસ્તિત્વ, વિવાદ, વિચારણા, અનેકાંત, સંશય અને પ્રશ્નાદિ અર્થમાં છે. અહીં અનેકાંતદ્યોતક ‘સ્યાત્’ શબ્દનું ગ્રહણ છે. એટલે અનેકાન્તપણે કદાચિત્ હીન હોય, કદાચિત્ તુલ્ય હોય અને કદાચિત્ અધિક હોય. કારણ કે રત્નપ્રભા પૃથ્વીના નારકોના ભવધારણીય (સ્વાભાવિક) વૈક્રિય શરીરની અવગાહના જઘન્યથી અંગુલનો અસંખ્યાતમો ભાગ છે અને ઉત્કર્ષથી સાત ધનુષ, ત્રણ હાથ અને છ અંગુલ છે. અને ઉત્તરોત્તર પૃથિવીમાં બમણી બમણી કરતાં સાતમી નરક પૃથ્વીના નારકોની જઘન્ય થકી અવગાહના અંગુલનો અસંખ્યાતમો ભાગ અને ઉત્કર્ષથી પાંચસો ધનુષ હોય છે. તેમાં જો એક નારકની અપેક્ષાએ બીજા નારકોના શરીરની અવગાહના હીન હોય તો અસંખ્યાતમો ભાગ હીન હોય, સંખ્યાતમો ભાગ હીન હોય, સંખ્યાતગુણ હીન હોય, કે અસંખ્યાતગુણ હીન હોય. જો અધિક હોય તો કદાચ અસંખ્યાતમો ભાગ અધિક હોય, સંખ્યાતમો ભાગ અધિક હોય, સંખ્યાતગુણ અધિક હોય કે અસંખ્યાતગુણ અધિક હોય. કારણ કે એક નારક ઉંચાઇમાં પાંચસો ધનુષ છે અને બીજાની ઉંચાઇ અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ હીન પાચસો ધનુષ છે. અંગલનો અસંખ્યાતમો ભાગ પાંચસો ધનુષના અસંખ્યાતમા ભાગ પ્રમાણ છે. અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ હીન પાંચસો ધનુષની ઉંચાઇવાળો ના૨ક બીજા પરિપૂર્ણ પાંચસો ધનુષની ઉંચાઇવાળા નારકની અપેક્ષાએ અસંખ્યાતમો ભાગ હીન છે, અને બીજો તેની અપેક્ષાએ અસંખ્યાતમો ભાગ અધિક છે. તથા એક નારક પાંચસો ધનુષની ઉંચાઇવાળો છે અને બીજો બે ત્રણ ધનુષ ઓછી ઉંચાઇવાળો છે, તો તે બે ત્રણ ધનુષ પાંચસો ધનુષનો સંખ્યાતમો ભાગ થાય છે, તેથી તે નારક પૂરા પાંચસો ધનુષની ઉંચાઇવાળા નારકની અપેક્ષાએ સંખ્યાતમો ભાગ હીન છે. અને પૂરા પાંચસો ધનુષની ઉંચાઇવાળો નારક તેની અપેક્ષાએ ઉંચાઇમાં સંખ્યાતમો ભાગ અધિક છે. તથા એક નારક સવાસો ધનુષની ઉંચાઇવાળો છે અને બીજો પાચસો ધનુષની ઉંચાઇવાળો છે, સવાસો ને ચારે ગુણતાં પાંચસો થાય છે, તેથી સવાસો ધનુષની ઉંચાઇવાળો નારક બીજા પાંચસો ધનુષની ઉંચાઇવાળા નારકની અપેક્ષાએ ઉંચાઇમાં સંખ્યાતગુણ હીન છે. અને તેની અપેક્ષાએ પાંચસો ધનુષની ઉંચાઇવાળો બીજો નારક ઉંચાઇમાં સંખ્યાતગુણ અધિક છે. એક ના૨ક અપર્યાપ્તાવસ્થામાં અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલો છે અને બીજો ઉંચાઇમાં પાંચસો ધનુષ છે. અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગને અસંખ્યાતાથી ગુણતાં પાંચસો ધનુષ થાય છે, તો અપર્યાપ્તાવસ્થામાં અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગની અવગાહનાવાળા નારક પાંચસો ધનુષની ઉંચાઇવાળા નારકની અપેક્ષાએ અસંખ્યાતગુણ હીન છે, અને પાંચસો ધનુષપ્રમાણવાળા નારક તેની અપેક્ષાએ અસંખ્યાત ગુણ અધિક છે. ‘વિણ સિય હીને' ઇત્યાદિ. જેમ અવગાહના વડે હાનિ અને વૃદ્ધિના ચાર સ્થાનકો કહ્યાં તેમ સ્થિતિવડે પણ ચાર સ્થાનકો કહેવાં. એજ સૂત્રકાર કહે છે–‘નફ હીળે' ઇત્યાદિ. તે આ પ્રમાણે–તેમાં એક નારકની તેત્રીશ સાગરોપમની સ્થિતિ છે અને બીજાની સમયાદિન્યૂન તેત્રીશ સાગરોપમની સ્થિતિ છે. તેમાં જે સમયાદિન્યૂન તેત્રીશ સાગરોપમની સ્થિતિવાળો છે તે પૂરા તેત્રીશ સાગરોપમની સ્થિતિવાળા નારકની અપેક્ષાએ અસંખ્યાતમો ભાગ હીન છે અને પૂરા તેત્રીશ સાગરોપમની સ્થિતિવાળો તેની અપેક્ષાએ અસંખ્યાતમો ભાગ અધિક છે કારણ કે સાગરોપમની અપેક્ષાએ સમયાદિ અસંખ્યાતમો ભાગ થાય છે. તે આ પ્રમાણે—અસંખ્યાતા સમયો વડે એક આવલિકા, સંખ્યાતી આવલિકા વડે એક ઉચ્છ્વાસનિઃશ્વાસ, સાત ઉચ્છ્વાસનિઃશ્વાસ વડે એક સ્તોક, સાત સ્તોક વડે એક લવ, સત્યોતેર લવનો એક મુહૂર્ત, ત્રીશ મુહૂર્ત વડે એક અહોરાત્ર, પંદર અહોરાત્ર વડે એક પક્ષ, બે પક્ષ વડે એક માસ, બાર માસ વડે એક વર્ષ, અસંખ્યાતા વર્ષો વડે એક પલ્યોપમ અને દશ કોટાકોટી પલ્યોપમ વડે એક સાગરોપમ થાય છે. સમય, આવલિકા, ઉચ્છ્વાસ, મુહૂર્ત, દિવસ, અહોરાત્ર, પક્ષ, માસ, સંવત્સર અને યુગવડે હીન સ્થિતિવાળો નારક પરિપૂર્ણ સ્થિતિવાળા નાકની અપેક્ષાએ અસંખ્યાતમો ભાગ હીન છે. અને તેની અપેક્ષાએ બીજો અસંખ્યાતમો ભાગ અધિક છે. તથા એક ના૨ક તેત્રીશ સાગરોપમની સ્થિતિવાળો છે અને બીજો કેટલાક પલ્યોપમ ન્યૂન સ્થિતિવાળો છે, દશ કોટાકોટિ પલ્યોપમ વડે એક સાગરોપમ થાય છે, તો કેટલાક પલ્યોપમ ન્યૂન સ્થિતિવાળો પૂર્ણ સ્થિતિવાળા નારકની અપેક્ષાએ સંખ્યાતમો ભાગ હીન છે, અને પરિપૂર્ણ સ્થિતિવાળો સંખ્યાતમો ભાગ અધિક છે. તથા એક નારકની એક સાગરોપમની સ્થિતિ છે. અને બીજાની તેત્રીશ
257
| SR No. | 005761 |
| Book Title | Pragnapana Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Munichandrasuri, Jayanandvijay |
| Publisher | Guru Ramchandra Prakashan Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 554 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & agam_pragyapana |
| File Size | 15 MB |