________________
बीयठाणपयं नेरइयठाणाई
श्री प्रज्ञापना सूत्र भाग १
कहि णं भंते! तमतमापुढवीनेरइयाणं पज्जत्तापज्जत्ताणं ठाणा पन्नत्ता ? कहि णं भंते! तमतमापुढवीनेरइया परिवसंति? गोयमा! तमतमाए पुढवीए अट्ठोत्तरजोयणसयसहस्सबाहल्लाए उवरिं अद्धतेवन्नं जोयणसहस्सं ओगाहित्ता, हिट्ठा वि अद्धतेवन्नं जोयणसहस्साइं वज्जित्ता मज्झे तीसु जोयणसयसहस्सेसु एत्थ णं तमतमापुढवीनेरइयाणं पज्जत्तापज्जत्ताणं पंचदिसिं पंच अणुत्तरा महइमहालया महानिरया पन्नत्ता । तं जहाकाले महाकाले रोरए' महारोरए' अपइट्ठाणे । ते णं णरगा अंतो वट्टा, बाहिं चउरंसा, अहे खुरप्पसंठाण- संठिया, निच्चंधयारतमसा, ववगयगह - चंद-सूर - नक्खत्त जोइसियपहा, मेद-वसा - पूयपडल- रुहिर-मंसचिक्खिल्ललित्ताणुलेवणतला, असुई [वीसा], परमदुब्मिगंधा, कक्खडफासा, दुरहियासा, असुभा नरगा, असुभा नरगेसु वेयणाओ, एत्थ णं तमतमापुढवीनेरइयाणं पज्जत्तापज्जत्ताणं ठाणा पन्नत्ता। उववाएणं लोयस्स असंखेज्जइभागे, समुग्घाएणं लोयस्स असंखेज्जइभागे, सद्वाणेणं लोयस्स असंखेज्जइभागे । तत्थ णं बहवे तमतमापुढवीनेरइआ परिवसंति । काला कालोभासा गंभीरलोमहरिसा भीमा उत्तासणगा परमकिण्हा वन्नेणं पन्नत्ता समणाउसो! ते णं निच्चं भीता, निच्चं तत्था, निच्चं तसिया, निच्चं उव्विगा, निच्चं परममसुहं संबद्धं
रंग भयं पच्चणुभवमाणा विहरन्ति । आसीयं बत्तीसं अट्ठावीसं च हुंति वीसं च । अट्ठारस - सोलसगं अट्टुत्तरमेव हिडिमिया ॥१॥ अट्ठत्तरं च तीसं छव्वीसं चेव सयसहस्सं तु । अट्ठारस सोलसगं चउद्दसमहियं तु छट्ठीए ।।२।। अद्धतिवन्नसहस्सा उवरिमहे वज्जिऊण तो भणियं । मज्झे' तिसहस्सेसुं होन्ति उ नरगा तमतमाए ||३|| तीसा य पन्नवीसा पन्नरस दसेव सयसहस्साई । तिन्नि य पंचूणेगं पंचेव अणुत्तरा नरगा ॥ ४ ॥ ।।सू०-२५।।१०३।।
(भू०) हे भगवन् ! पर्याप्ता अने अपर्याप्ता तमःतमः प्रलापृथिवीना नैरयिोना ज्यां स्थानो छे? हे भगवन् ! तमतमःप्रला પૃથિવીના નૈરયિકો ક્યાં રહે છે? હે ગૌતમ! એક લાખ અને આઠ હજાર યોજન પ્રમાણ જાડાઇવાળી તમઃતમઃપ્રભા પૃથિવીમાં ઉપરથી સાડી બાવન હજાર યોજન પ્રવેશ કરી અને નીચે પણ સાડી બાવન હજાર યોજન છોડી વચ્ચેના ત્રણ હજાર યોજનમાં પર્યામા અને અપર્યાપ્તા એવા તમઃતમઃપ્રભા પૃથિવીના નૈરયિકોના પાંચ દિશાએ પાંચ અનુત્તર એવા મોટામાં મોટા મહા નરકાવાસો કહેલા છે. તે આ પ્રમાણે−૧ કાલ, ૨ મહાકાલ, ૩ રૌરવ, ૪ મહારૌરવ, અને ૫ અપ્રતિષ્ઠાન. તે નરકો અંદરના ભાગમાં ગોળ-ઇત્યાદિ અર્થ પૂર્વની (સૂ૦ ૧૮) પેઠે જાણવો. પરન્તુ 'काऊअगणिवण्णाभा' अयोत- 'दृष्ण अग्निना वर्श ठेवा' से पाठ न उहेवो. नैरयिोना पहले 'तमः तमः प्रला' એવો પાઠ કહેવો. ક્રમશઃ એક લાખ એંશી હજાર, એક લાખ બત્રીશ હજાર, એક લાખ અઠ્યાવીશ હજાર, એક લાખ વીશ હજાર, એક લાખ અઢાર હજાર, એક લાખ સોળ હજાર અને એક લાખ આઠ હજાર યોજન બધાની નીચેની સાતમી નરકપૃથિવીની જાડાઇ છે.
એક લાખ અઠ્યોતેર હજાર, એક લાખ ત્રીશ હજાર, એક લાખ છવ્વીશ હજાર, એક લાખ અઢાર હજાર, એક લાખ સોળ હજાર, છઠ્ઠી પૃથિવીના એક લાખ અને ચૌદ હજાર યોજનમાં તથા તમતમા પૃથિવીના ઉપર અને નીચે સાડી બાવન ૨ હજાર છોડીને વચ્ચેના ત્રણ હજાર યોજનમાં નરકાવાસો છે. ત્રીશ લાખ, પચીશ લાખ, પંદર લાખ, દશ લાખ, ત્રણ લાખ, પાંચ ઓછા એક લાખ અને અનુત્તર પાંચ નરકાવાસો ક્રમશઃ જાણવા. ૨૫/૧૦૩॥
१. रोरुए; २. महारोरुए शा.सा.; 3. मज्झे उ तीसु सहस्सेसु होन्ति णरगा - सा..
117