________________
श्री प्रज्ञापना सूत्र भाग १
बीयठाणपयं नेरइयठाणाई तिन्नि निरयावाससयसहस्सा भवन्तीति मक्खायं । ते णं णरगा अंतो वट्टा, बाहिं चउरंसा, अहे खुरप्पसंठाणसंठिया, निच्चंधयारतमसा, ववगयगह- चंद-सूर - नक्खत्तजोइसियप्पहा, मेद-वसा - पूयपडल- रुहिर - मंसचिक्खिल्ललित्तालेवणतला, असुई [वीसा], परमदुब्भिगंधा, काऊअगणिवन्नाभा, कक्खडफासा, दुरहियासा, असुभा नरगा, असुभा नरगेसु वेयणाओ । एत्थ णं धूमप्पभापुढवीनेरइयाणं पज्जत्तापज्जत्ताणं ठाणा पन्नत्ता । उववाएणं लोयस्स असंखेज्जइभागे, समुग्धाएणं लोयस्स असंखेज्जइभागे, सट्टाणेणं लोयस्स असंखेज्जइभागे । तत्थ गं बहवे धूमप्पभापुढवीनेरइया परिवसन्ति । काला कालोभासा गंभीरलोमहरिसा भीमा उत्तासणगा परमकिहा वन्नेणं पन्नत्ता समणाउसो ! ते णं णरगा निच्चं भीता, निच्चं तत्था, निच्चं तसिया, निच्चं उव्विगा, निच्च परममसुहं संबद्धं नरगभयं पच्चणुभवमाणा विहरन्ति । सू० - २३ ।। १०१ ।।
(મૂળ) હે ભગવન્! પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા ધૂમપ્રભા પૃથિવીના નૈરયિકોના ક્યાં સ્થાનો છે? હે ભગવન્! ધૂમપ્રભા પૃથિવીના
નૈરયિકો ક્યાં રહે છે? હે ગૌતમ! ધૂમપ્રભા પૃથ્વિીની જાડાઇ એક લાખ અને અઢાર હજાર યોજન છે, તેમાં ઉપરથી એક હજાર યોજન પ્રવેશ કરીને અને નીચે એક હજાર યોજન છોડીને બાકીના એક લાખ અને સોળ હજાર યોજન પ્રમાણ મધ્યભાગમાં ધૂમપ્રભા પૃથિવીના ત્રણ લાખ નરકાવાસો કહ્યા છે. તે નરકો અંદરના ભાગમાં ગોળ, બહાર ચોરસ~~ઇત્યાદિ અર્થ પૂર્વે સૂ૦ ૧૮માં કહ્યા પ્રમાણે કહેવો, પરન્તુ અહીં ધૂમપ્રભાનો પાઠ કહેવો. ૫૨૩૧૦૧॥
भंते! 'तमापुढवीनेरइयाणं पज्जत्तापज्जत्ताणं ठाणा पन्नत्ता ? कहि णं भंते! तमापुढवीनेरइया परिवसंति ? गोयमा ! 'तमा पुढवी सोलसुत्तरजोयणसयसहंस्सबाहल्लाए उवरिं एगं जोयणसहस्सं ओगाहित्ता हिट्ठा वेगं जोयणसहस्सं वज्जित्ता मज्झे चउदसुत्तरे जोयणसयसहस्से एत्थ णं तमप्पभापुढवीनेरइयाणं एगे पंचूणे णरगावाससयसहस्से हवन्तीति मक्खायं । ते णं णरगा अंतो वट्टा, बाहिं चउरंसा, अहे खुरप्पसंठाण- संठिया, निच्चंधयारतमसा, ववगयगह- चंद-सूर - नक्खत्तजोइसियप्पहा, मेद - वसा- पूयपडल- रुहिर-मंसचिक्खिल्ललि
लेवणतला, असुई [वीसा], परमदुब्मिगंधा, कक्खडफासा, दुरहियासा, असुभा नरगा, असुभा नरगेसु वेणाओ, एत्थ णं तमापुढवीनेरइयाणं पज्जत्तापज्जत्ताणं ठाणा पन्नत्ता । उववाएणं लोयस्स असंखेज्जइभागे, समुग्घाएणं लोयस्स असंखेज्जइभागे, सद्वाणेणं लोयस्स असंखेज्जइभागे। तत्थ णं बहवे तमप्पभापुढवीनेरइया परिवसंति। काला कालोभासा गंभीरलोमहरिसा भीमा उत्तासणगा परमकिण्हा वन्नेणं पन्नत्ता समणाउसो ! । ते णं निच्च भीता, निच्चं तत्था, निच्चं तसिया, निच्चं उव्विग्गा, निच्चं परममसुहं संबद्धं नरगभयं पच्चणुभवमाणा विहरन्ति । सू० - २४ ॥१०२॥
(મૂળ) હે ભગવન્! પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા તમઃપ્રભા પૃથિવીના નૈરયિકોના ક્યાં સ્થાનો છે? હે ભગવન્! તમઃપ્રભા પૃથિવીના
નૈરયિકો ક્યાં રહે છે? હે ગૌતમ! એક લાખ અને સોળ હજાર યોજનની જાડાઇવાળી તમઃપ્રભા પૃથિવીમાં ઉપરથી એક હજાર યોજન પ્રવેશ કરી અને નીચે એક હજાર યોજન છોડીને બાકીના એક લાખ અને ચૌદ હજાર યોજન પ્રમાણ મધ્ય ભાગમાં તમઃપ્રભા પૃથિવીના નૈરયિકોના પાંચ ન્યૂન એક લાખ નરકાવાસો છે એમ કહ્યું છે. તે નરકો अंदर गोणाअर हत्याहि अर्थ पूर्ववत् (सू० १८ अहेवो) परन्तु 'काऊअगणिवण्णाभा' दृष्य अग्निना ठेवा वर्शवाणा छे-से पाठ न उहेवो खने 'तमःप्रला' से पाठ अहेवो ॥ २४ ॥ १०२ ॥
१. तमप्पभा; २. हिट्ठा वि एगं (भ.वि. पृ. 43 )
116