Avashyak Niryukti Part 04

SR No.: 005756
Original Sutra Author: N/A
Author: Aryarakshitvijay
Publisher: Vijay Premsuri Sanskrit Pathshala
Publication Year: 2010
Total Pages: 418
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & agam_aavashyak
File Size: 10 MB

Page 149

આવશ્યકનિયુક્તિ • હરિભદ્રીયવૃત્તિ • સભાષાંતર (ભાગ-૪)
कट्टपाहाणाइणा भरिया णावा जाव रेखा, उत्तारेडं तोलियाणि, पूजिओ मन्ती कओ, एस्स उप्पत्तिया बुद्धी । अण्णे भांति - गाविमग्गो सिलाए णट्टो, पोट्टपडिएण णीणिओ, एयस्स उप्पत्तिया બુદ્ધી ।। થયળો-મંડો સવ્વહસ્સિો, રાયા દેવીદ્ મુળે તડ઼ નિરામયત્તિ, સો મળ—ન મવત્તિ, किह ?, जया पुप्फाणि केसराणि वा ढोएइ, तं तहत्ति विण्णासितं णाए हसितं निब्बंधे 5 कहितं, निव्विसओ आणत्तो, उवाहणाणं भारेणं उवट्ठिओ, उड्डाहभीयाए रुद्धो, घयणस्स
૧૪૦
"
માપ્યું. રાજાએ તેનો સત્કાર કર્યો અને મંત્રી બનાવ્યો. આ વ્યક્તિની આ ઔત્પત્તિકી બુદ્ધિ હતી. અહીં કેટલાક આચાર્યો હાથીના દૃષ્ટાન્તને બદલે ગાયનું દૃષ્ટાન્ત જણાવે છે, તે આ પ્રમાણે—ચોરોએ ગાયો ચોરી. તે બધી ગાયોને ચોરો પથ્થરોનાં સમૂહથી યુક્ત એવા માર્ગ ઉપરથી લઈ ગયા હોવાથી ક્યાંય ગાયોના પગોના છાપા દેખાતા નહોતા. તેવામાં એક પુરુષે કહ્યું કે ‘હું શોધી આપીશ.' 10 તેણે પોતાની વિશિષ્ટબુદ્ધિથી જમીન ઉપર પોતાના પેટવડે (ઉરપરિસર્પની જેમ) ચાલવાનું ચાલુ કર્યું. તેના પેટ ઉપર ગાયોના પગલા પડવા લાગ્યા. તેના અનુસરે તેણે ગાયોને પછી લાવી. અહીં આ વ્યક્તિની ઔત્પત્તિકીબુદ્ધિ હતી.
=
૧૦. વિદુષક મશ્કરાનું દૃષ્ટાન્ત ઃ સર્વના રહસ્યને જાણનારો વિદુષક હતો. (રાજાને તેની ઉપર ઘણો વિશ્વાસ હતો.) એકવાર રાજા ભાંડ પાસે દેવીના ગુણગાન કરે છે કે “દેવી 15 અત્યંત નિરામય છે. (તેને અધોવાત પણ નીકળતો નથી.)” તે વિદુષકે કહ્યું–“હે રાજન્ ! તમે જે સમજો છો, તેવું નથી.” રાજાએ પૂછ્યું “કેમ ?” વિદુષકે કહ્યું કે—દેવી હંમેશા પોતાની પાસે સુગંધી પુષ્પો અને સુગંધી પરાગાદિને રાખે છે (જેથી અધોવાતે આપને જણાતો નથી.) રાજાને આ વાત તે જ પ્રમાણે છે (કે નહીં ?) એ જાણવાની ઇચ્છા થઈ. આ વાત સાચી જણાતા રાજા હસવા લાગ્યો. તેથી રાજાએ ઘણા આગ્રહપૂર્વક પૂછતાં દેવીને વાત કરી. (તેથી દેવીને વિદુષક 20 ઉપ૨ ગુસ્સો ચઢ્યો) અને તેને દેશનિકાલ કરવાનો આદેશ આપ્યો.
વિદુષક જૂતાઓની માળા બનાવીને, તેને પોતાની લાકડીના છેડે ,લટકાવી રાણી પાસે ઉપસ્થિત થયો. (ત્યારે રીણીએ પૂછ્યું કે—“શા માટે જૂતાઓની માળા લઈને આવ્યો છે ?” તેણે કહ્યું–“તે રાજાની દેવી આવા પ્રકારના આરોગ્યવાળી છે, અર્થાત્ પોતાના દુર્ગંધી અધોવાયુને છુપાવવા પોતાની પાસે સુગંધી દ્રવ્યો રાખે છે, છતાં પોતાને નિરામય કહે છે.” આવા પ્રકારની 25 તમારી કીર્તિ અહીંથી નીકળ્યા પછી મારે અન્ય દેશોમાં પહોંચાડવી છે. તે આટલા જૂતાઓ વિના અન્ય દેશોમાં ફરવું શક્ય ન હોવાથી તે જૂતાઓની માળા મેં મારી સાથે લીધી છે. ત્યારે દેવીએ
३. काष्ठपाषाणादिना भृता नौर्यावद्रेखा, उत्तार्य तोलितानि, पूजितो मन्त्री कृतः, एतस्यौत्पत्तिकी બુદ્ધિઃ । અન્ય માન્તિ-શોમાf: શિતયા નષ્ટ, પીઢે પતિતેન નીતઃ, તાત્પત્તિની બુદ્ધિઃ ॥ ધૃતાન્ન:सर्वराहस्यिको भाण्डो, राजा देव्या गुणान् लाति-निरामयेति, स भणति - न भवतीति कथं ?, यदा पुष्पाणि 30 શાળિ વા ઢૌયંતિ, તત્તયેતિ નિજ્ઞાતિ, જ્ઞાતે હસિત, નિર્વચે થિત, નિવિષય આજ્ઞમ:, પાનાં
भारेणोपस्थितः, उड्डाहभीतया रुद्धः, घृतान्न