Page Text
________________
स्वोपजभाष्य-टीकालङ्कृतम्
• केवलज्ञाने मत्यादिज्ञानस्याभावः . भाष्य- केचिदप्याहुः अपायसद्व्यतया मतिज्ञानं, तत्पूर्वकं श्रुतज्ञानम्, अवधिज्ञान-मनःपर्यायज्ञाने च रुपिद्रव्यविषये, तस्मान्नैतानि केवलिन: सन्तीति ।। ज्वलनादीनि प्रकाशनं प्रत्यसमर्थानि भवन्ति किमिति? भूरितेजस्त्वाद=बहुतेजस्त्वात्, आदित्येन= सवित्रा अभिभूतानि तिरोहितस्वसामर्थ्यानि अन्येषां तेजांसि अन्यतेजांसि, अन्यानि वा तेजआत्मकानि ज्वलनादीनि, ज्वलन:-अग्निः मणि: सूर्यकान्तादिः चन्द्रः शशी नक्षत्रम् अश्विन्यादि, एतानि ज्वलनादीनि प्रभृति:-आदिपेषां तेजसा तानि ज्वलन-मणि-चन्द्र-नक्षत्रप्रभृतीनि तेजांसि तेजोमयानि प्रकाशनम् उद्द्योतनं प्रति अकिञ्चित्कराणि भवन्ति न किञ्चिद् बहिरवस्थितं कुड्यादिविषयं प्रकाशयन्ति, हतप्रभावत्वात्, तद्वदिति तेनप्रकारेण केवलभास्वता भूरितेजसाऽऽक्रान्तानि न विषयप्रकाशनं प्रति व्याप्रियन्ते ।। __सम्प्रति पराभिप्रायेणैव मत्यादिज्ञानचतुष्टयस्य केवलेन सहानवस्थानं दर्शयति- केचिदप्याहुरित्यादि । केचित् पुनर्बुवते-नैतानि मत्यादीनि केवलिनः सन्ति, यस्मान्मतिज्ञानं अपायसद्व्यतया भवति, अपायो नाम श्रोत्रादीन्द्रियोपलब्धस्येहितस्यार्थस्य निश्चयः, न चैवंविधोऽपायः केवलिनोऽस्ति, यावच्च शोभनानि सम्यक्त्वदलिकानि सन्ति तावन्मतिज्ञानं, तदेतद् द्वयमपि दूरोत्सारितं केवलिन इति नास्ति मतिज्ञानं केवलिनः, मतिज्ञानाभावे च मतिपूर्वकस्य श्रुतस्य सुतरामभाव इत्यतः श्रुतमपि नास्ति, अवधि-मन:
मगिरा
ભાષ્યાર્થ - કેટલાક કહે છે કે- અપાય અને સદ્ભવ્યવાળું મતિજ્ઞાન છે. આ મતિપૂર્વક શ્રુતજ્ઞાન હોય. તેમજ અવધિ અને મનઃપર્યાયજ્ઞાન તો માત્ર રૂપી દ્રવ્યના વિષયવાળા છે. તેથી મતિ આદિ ચાર જ્ઞાન કેવળીને ન હોય. (કેવળજ્ઞાન અપાય સદ્ગવ્યવાળું નથી. મતિપૂર્વક નથી તેમજ માત્ર રૂપી દ્રવ્યનું ગ્રાહક પણ નથી.) છે. એ જ રીતે અત્યંત તેજવાળા કેવળજ્ઞાન રૂપી સૂર્ય વડે હતપ્રભાવાળા થયેલા મતિ આદિ જ્ઞાનો વિષયને પ્રકાશવા માટે વ્યાપાર કરતાં નથી. હવે પરના અભિપ્રાયથી જ મતિ આદિ જ્ઞાન ચારનું કેવળજ્ઞાન સાથે અવસ્થાન નથી તે બતાવે છે. :
# એકમતે કેવળજ્ઞાન છતેં મતિઆદિનો અભાવ જ કેટલાક વળી એમ કહે છે કે આ મતિ આદિ જ્ઞાનો કેવળીને ન જ હોય. કારણ મતિજ્ઞાન એ અપાય અને સદ્ભવ્યવાળું હોય છે. શ્રોત્ર આદિ ઈન્દ્રિયોથી ઉપલબ્ધ થતા અર્થોની “ઈહા' થયા બાદ જે નિશ્ચય થાય છે તેને અપાય કહેવાય. સમ્યગ્દર્શન રૂપ જે દર્શનમોહનીય કર્મના શુદ્ધ (શુભ) દલિકો છે તેને સદ્ભવ્ય કહેવાય. આ બન્ને અપાય અને સદ્ભવ્ય કેવળીને ન હોય, તેથી કેવળીને મતિજ્ઞાન ન હોય. અને જો મતિજ્ઞાન જ ન હોય તો મતિપૂર્વક થતું જે શ્રુતજ્ઞાન છે તે પણ ક્યાંથી હોય. અર્થાત્ ન જ હોય. તેથી કેવળીને શ્રત પણ ચોક્કસ નથી જ. અવધિ અને મન:પર્યાય તો રૂપી દ્રવ્યના વિષયવાળા છે. જ્યારે કેવળીનાં જ્ઞાનનો વિષય આવા પ્રકાર १. नैवंवि मु.स.(भा)। २. सम्यक्द' (खं.भा.)।
| SR No. | 005749 |
| Book Title | Tattvarthadhigam Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Udayprabhvijay |
| Publisher | Vijay Kesharchandrasuri Foundation Girivihar Turst |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 462 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |