Page Text
________________
स्वोपज्ञभाष्य-टीकालङ्कृतम् • पर-उभयसन्निधानस्वरुपम्.
१२७ ___ भाष्य- परसन्निधानं बाह्यसन्निधानमित्यर्थः । उभयसन्निधानं अभ्यन्तरबाह्ययोः सन्निधानमित्यर्थः । कस्मिन् सम्यग्दर्शनम् ?। वस्तु समालम्ब्य तदुपजातं तस्मिन्नपि, तदुभयविवक्षायां चोभयत्र तद् आत्मनि परत्र च । एतदेव त्रैविध्यं दर्शयन्नाह- आत्मसन्निधानेनात्मन्येव स्थितमित्यर्थः, परसन्निधानेन परत्र स्थितमिति, आत्मस्थमपि सदस्मिन् पक्षे न विवक्ष्यते, उभयसन्निधानेनात्मनि परत्र चेति वाच्यम् = व्याख्येयमिति । आत्मसन्निधानमिति चास्यार्थं सुहृद् भूत्वा कथयति- आत्मसन्निधानमभ्यन्तरसन्निधानमित्यर्थः । आत्मैवाधार आत्मसन्निधानम्, प्रसिद्धतरेण शब्देनाभ्यन्तरसन्निधानमिति व्यपदिष्टः, आन्तर आसन्नस्तस्य सम्यग्दर्शनस्येति । परसन्निधानमिति चास्यार्थं विवृणोति- बाह्यसन्निधानं, बाह्यः = प्रतिमादिः कल्पितरूप इति। एवमुभयभावना कार्या। अधुनाऽऽधारे त्रिविधे कथिते परस्यैतदेव सन्देहकारणं जातम् । क्व तर्हि सम्यग्दर्शनमिति पृच्छति- कस्मिन सम्यग्दर्शनम् ? ____ अथवा अन्यथा प्रश्नः-सम्यग्दर्शनमित्येष गुणः, गुणस्य चावश्यमाश्रयेण भवितव्यम्, स
- હેમગિરા - ભાષ્યાર્થ:- જે બાહ્ય સંનિધાન છે તે પર સંનિધાન છે અને જે અભ્યત્તર અને બાહ્યનું સંનિધાન છે તે ઉભય સંનિધાન કહેવાય. સમ્યગ્દર્શન આ ત્રણમાંથી શેમાં હોય? સમવેત (આશ્રિત) છે તે મુખ્ય આધાર. ૨. ઉપચારથી અન્યત્ર (સાધુ, પ્રતિમાદિમાં) પણ છે, તેમજ જે નિમિત્તનું આલંબન થઈ આ ઉત્પન્ન થાય તેમાં પણ સમતિ છે. તેમજ ઉભયની વિવક્ષા કરતાં આત્મા અને પર ઉભયમાં સમકિત છે. આજ ત્રણ પ્રકારને ભાષ્યમાં દર્શાવતા કહે છે :
* અધિકરણના ત્રણ પ્રકાર # . ૧. આત્મસંનિધાન :- આત્મામાં જ રહેલુ સમકિત. ૨. પરસંનિધાન :- પરમાં સ્થિત સમક્તિ. આ વિકલ્પમાં આત્મામાં સમકિત હોવા છતાં તેની વિવક્ષા નથી. ૩. ઉભય સંનિધાન :- આત્મા અને પર નિમિત્ત-ઉભયમાં રહેલા સમકિતની આમાં વિવેક્ષા છે. “આત્મસન્નિધાનનો અર્થ હિતકારી મિત્ર બનીને ભાષ્યકાર સ્વયં વિશેષથી કહે છે :- આત્મા જ આધાર બને ત્યારે આત્મસન્નિધાન કહેવાય. આને બીજા પ્રસિદ્ધ શબ્દ વડે અભ્યત્તર સન્નિધાન પણ કહેવાય છે. “અભ્યન્તર' શબ્દમાં અન્તર' શબ્દ એ આસન્ન-સમીપના અર્થમાં છે. અર્થાત્ સમ્યગ્દર્શનનો આસન્ન = સમીપવર્તી આધાર આત્મા છે. હવે પર સન્નિધાનનો અર્થ કહે છે :- પર એટલે બાહ્ય પ્રતિમાદિ કલ્પિત રૂપ. આદિ શબ્દથી સાધુ વગેરે પણ સમજી લેવા. આ રીતે “ઉભય સન્નિધાન'ની ભાવના (અર્થ)
કરવી.
અત્યારે આધારના ત્રણ પ્રકાર કહ્યા હોવાથી અન્ય કોઈને એવી શંકા થાય કે આ ત્રણ (આધાર)માંથી શેમાં સમકિત રહેલું છે ? અથવા બીજી રીતે પ્રશ્ન થઈ શકે. તે આ રીતે૨. વાઘTચ્ચત્તરસંન્નિધાને પB.સિં. ૨. વાયં-તિમારિ ત્પિતરુપમ્ મુ. (ઉંમાં.) I
| SR No. | 005749 |
| Book Title | Tattvarthadhigam Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Udayprabhvijay |
| Publisher | Vijay Kesharchandrasuri Foundation Girivihar Turst |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 462 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |