________________
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર.
વિસ્તારે છે? અરે! તેમને વારંવાર ધિક્કાર છે! કે બહુ સુભટે અને આ તથા હાથીઓના સંમર્દથી મહીપીઠને દબાવનાર છતાં ભયથી કાયર થતા એ રાજાઓ, સહાય વિનાનાં એક કેસરી સામે પણ જઈ શકયા નહિ. જગતમાં તે જ ધન્ય છે અને તેની જ જનની પુત્રવતી છે કે જેના કંઠના ગરવમાત્રથી મોટા પણ પિતાના જીવિતને મૂકી દે છે, વળી જેનું બળ એવી રીતે ફેરાયમાન છે કે જે કેઈથી પણ નિવારી ન શકાય એ એકાકી પણ પંચાનનસિંહની પ્રસિદ્ધિ કેમ ન પામે?”
એ પ્રમાણે લાંબે વખત તે સિંહની પ્રશંસા કરી, મોટા કોલાહલથી મનમાં વિકાસ પામતે અને પ્રવર રથ પર આરૂઢ થયેલ એ કુમાર પિતાના શેષ પરિવારને પાછા વાળી પિતે ગુફા સન્મુખ ચાલે અને અનુક્રમે તે ગુફા પાસે પહોંચે. એવામાં જોવાના કૌતુકથી ઘણું લેકે એકઠા થયા. તે બને બાજુ રહીને મેટો કેલાહલ કરવા લાગ્યા, એટલે એ કેલાહલ સાંભળતાં નિદ્રાને નાશ થવાથી, બગાસાં આવતાં પિતાના મુખને જેણે પહેલું કરેલ છે, હરિણના રૂધિર પાનથી રક્ત ઉદગાર કહાડતી દાઢાના સમૂહથી સંધ્યાના અરૂણ–રકત શશિને વિડંબના પમાડનાર, ધૂલિ–ધૂસર કેસરાને કંપાવનાર, ઉત્કટ કંધરા-ગ્રીવાથી ભીષણ, ઉંચે વાળેલ મોટા લાંગૂલને પૃથ્વી પર પછાડતાં ઉછળેલ અવાજથી દિગંતરાને બધિર બનાવનાર અને વર્ષાકાળના પ્રથમ મેઘસમાન ગંભીર ગર્જના કરતે એ તે કેસરી ઉઠયો અને મંદ મંદ લીલાપૂર્વક કુમાર ભણી જેવા લાગે. અહીં ત્રિપૃષ પણ ફળ-ભારથી લચી રહેંલ દશ્યને જેતે, કેદાર-ક્ષેત્રની રક્ષિકા-સ્ત્રીઓના રાસાલાપ સાંભળતે અને વનની રમણીયતા જેતે તે જેટલામાં આગળ ચાલી ગયે, તેટલામાં સારંગપતિ-સિંહ નજરે પડશે. તેને જોતાં કુમાર ચિંતવવા લાગ્ય–“અહો ! આ મહાનુભાવ પગે પૃથ્વીપર ચાલે છે અને હું તે પ્રવર અયુકત, વિચિત્ર આયુધ સહિત અને રણઝણિત અવાજ કરતી ઘુઘરીઓથી વ્યાસ એવા રથ પર આરૂઢ થ છું, માટે ઉત્તમ જનેને આ વિસદશ યુદ્ધ ઉચિત નથી.” એમ ધારી કે પાયમાન થયેલા કૃતાંત-ચમની છઠ્ઠા સમાન વિકરાલ અને અલસીના પુષ્પસમાન પ્રકાશમાન એવી તરવારને જમણા હાથમાં ધારણ કરી અને ડાબા હાથમાં પૂર્ણ ચંદ્રમંડલ સમાન અને અત્યંત સ્કુરાયમાન તારા સામન ઢાલને લઈ કુમાર રથથકી ઉતરીને ભૂમિપર ઉભે રહ્યો એટલે ફરીને પણ તે ચિંતવવા લાગે- આ તે બીચારો મુખમાં રહેલ ગૂઢ દાઢ અને હાથવતી પ્રેરિત કુંઠ-બ્ઠા તથા કુટિલ નખમાત્ર આયુધવાળા અને મેં તે તીક્ષણ તરવાર અને ઢાલ હાથમાં ધારણ કરેલ છે. તેથી એ પણ યુકિતયુકત નથી.” એમ વિચારીને તેણે ઢાલ-તરવાર તજી દીધાં, એટલે ત્રિપૃષનું આવું વિપરીત સ્વરૂપ જોતાં ભારે કેપ કરીને સિંહ ચિંતવવા લાગ્ય–