________________
તૃતીય પ્રસ્તાવ અઢારમે ભવ. " કહેવા લાગ્યું કે–“હે પ્રધાન જ ! તમે યુક્તાયુક્ત કુળવ્યવસ્થા, સંશયયુકત ન્યાયમાર્ગ તથા લેકના વ્યવહારના પ્રરૂપક તથા નિશ્ચય કરનારા છે, તેમજ સર્વ બાબતમાં અમારે પણ પ્રથમથી જ પૂછવા લાગ્યા છે, માટે તમે હવે કહો કે આ વિષય દેશમાં જે રત્ન ઉત્પન્ન થાય, તેને સ્વામી કેશુ?” એટલે પરમાર્થને ન જાણતાં તેમણે જણાવી દીધું કે-“હે દેવ! એમાં પૂછવાનું શું છે? તે રત્નના તમે જ સ્વામી.” એમ ત્રણવાર એજ વચન તેમના મુખે કહેવરાવીને રાજાએ તે કન્યાને પણ બેલાવી લીધી અને તે પ્રજાજનેને કહ્યું કે–“અહા ! આ કન્યા મારા અંતઃપુરમાં રત્નરૂપે પ્રગટ થઈ છે, માટે તમારી સલાહ પ્રમાણે એને હું પોતે જ પરણવા ઈચ્છું છું, કારણ કે તમારું વચન અમારે કઈ રીતે ઉલંઘનીય ન થઈ શકે.” એમ રાજાએ જણાવતાં, લજજાને લીધે ગ્રીવાને વાંકી વાળતા, પરસ્પર એકબીજાના મુખને જોતાં, પિતાના મનસંકલ૫માં પરાસ્ત થયેલા, વચનથી ઉત્પન્ન થતી ચિત્ત-પીડાને ન જાણતા તે પિરજને પિતપતાના સ્થાને ચાલ્યા ગયા. પછી બીજે દિવસે ભદ્રા રાણીએ વાર્યા છતાં, કુળવૃદ્ધાઓએ અટકાવ્યા છતાં, નર્મ-સચિવેએ મશ્કરી કર્યા છતાં, મંત્રીએ ઉપાલંભ પૂર્વક નિષેધ કર્યા છતાં, ધર્મગુરૂઓએ દુઃખવિપાકને બોધ આપ્યા છતાં, વિંયવાસી હાથીની જેમ પોતાના માનસિક વેગને ન અટકાવતાં રાજાએ ગંધર્વ વિવાહથી તે કન્યા પરણી લીધી અને તેને પટ્ટરાણી કરીને સ્થાપી. પછી તેની સાથે તે વિષયસુખ ભેગવવા લાગ્યું. : : ' હવે તે ભદ્રા રાણું, લોકેને નિંદનીય અને ઉભય લેકથી વિરૂદ્ધ તથા ત્રિમાર્ગ, ચાટા તથા ચારા વિગેરે સ્થળોમાં લેકોને હાંસી કરવા લાયક, રાજાનું
તેવું બીભત્સ આચરણ જેઈ, મનમાં ભારે સંતાપ પામી, પિતાના અચલ . પુત્રની સાથે મેટી સમૃદ્ધિ અને પ્રધાનજને સહિત દક્ષિણ દેશમાં ગઈ, ત્યાં પ્રશસ્ત ભૂમિભાગમાં એક નગરી વસાવી, તેમાં ધવલહે, દેવાલયો અને પ્રાકાર-કિલ્લે તથા ગોપુર; મુખ્યદ્વાર વિગેરે કરાવ્યાં. તે નગરી મોટા ઐશ્વર્યથી કરાવેલ હોવાથી માહેશ્વરી એવા ગુણનિષ્પન્ન નામથી દેશાંતરમાં પ્રસિદ્ધિ પામી. ત્યાં ભદ્રાદેવીને મૂકીને અચલકુમાર પિતાની પાસે આવ્યા. એ પ્રમાણે વખત જતાં પિતાની પુત્રીને કામી બનવાથી લેકેએ તે રાજાનું પ્રજાપતિ (પ્રજા-પુત્રીને પતિ) એવું નામ રાખ્યું.
એકદા તે વિશ્વભૂતિને જીવ, મહાશુક્ર દેવલકથકી ચવીને તે મૃગાવતી દેવીના ઉદરમાં પુત્રપણે ઉત્પન્ન થયું. તે રાત્રે સુખે સુતેલી મૃગાવતી સાત મહાસવમો જોઈને જાગ્રત થઈ અને હૃદયમાં પ્રહર્ષ પામતી તે રાજા પાસે ગઈ. ત્યાં વનને વૃત્તાંત તેણે રાજાને કહી સંભળાવ્યો. એટલે રાજા બોલ્યા કે હે