________________
તૃતીય પ્રસ્તાવ–અઢારમો ભવ.
( ૬૩)
તે એક કેને બદલે કેઈ કોટી પ્રમાણ રત્ન ન આપે, વળી અંગાર કરવાને કેઈ ગશીર્ષ-ચંદન, અગરૂપ્રમુખ શ્રેષ્ઠ કાષ્ટને ન બાળે, તેમ આવા પ્રકારના નિષ્કલંક અને લાંબા કાળ સુધી આચરેલ વિવિધ તપને બદલે પ્રાંતે કિપાકના ફળની જેમ દારૂણ નિદાન બંધ કર તમને કઈરીતે યુકત નથી; અને વળી કહ્યું છે કે–રદ્ર પવનના ગુંજારવથી શું મંદરાચલ કંપે ખરે? દુર્જનનાં વચનેથી શું સાધુઓનું મન કદિ ક્ષોભ પામે? સમુદ્રો શું પિતાની લાંબા વખતની મર્યાદાનું ઉલ્લંઘન કરે? સૂર્ય અને ચંદ્ર શું તિમિરના પ્રસારથી નિષેધ પામે? માટે હે નિર્મળ ગુણ-રત્નના ભંડાર ! તમારા જેવા સત્પષે જે આવી પ્રવૃત્તિ કરે, તે ધર્મલક્ષમી પણ કયાં જઈને વસશે? વિનય કયાં જશે? અત્યારે ક્ષમાને ધારણ કરવા કેણું સમર્થ છે? અને ભાંગેલ નિવાસવાળો વિવેક પણ બિચારે ક્યાં વાસ કરશે?” ઈત્યાદિ વિવિધ વચને સંભળાવ્યા છતાં વિશ્વભૂતિ મુનિએ જ્યારે કાંઈ પણ જવાબ ન આપે, ત્યારે તે મુનિઓ નિરાનંદ થઈને પિતપોતાના સ્થાને ચાલ્યા ગયા. અહીં વિશ્વભૂતિ મુનિ પણ નિદાનબંધના અધ્યવસાયથી નિવૃત્ત ન થતાં અને મરણ સમયે પણ તેની આલોચના ન કરતાં મૃત્યુ પામીને મહાશુક્ર નામે દેવકમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળો તે દેવતા થયા. ત્યાંથી આવીને જે પ્રમાણે તે વાસુદેવ થશે અને તેના પિતા જેમ પ્રજાપતિ થશે, તે પ્રમાણે હવે ચરિત્ર કહેવામાં આવે છે–
ત્રિપૃષ્ટ વાસુદેવનું ચરિત્ર. આ જ જમ્બુદ્વીપના ભરતક્ષેત્રમાં પિતનપુર નામના નગરમાં યથાર્થ નામધારી રિjપ્રતિશત્રુ નામે રાજા હતા. તેને બધા અંતઃપુરમાં પ્રધાનભૂત એવી ભદ્રા નામે પટ્ટરાણી હતી, તેમને ચાર મહાસ્વમથી સૂચિત અચલ નામે પુત્ર કે જે અત્યંત મહાબલી અને વિખ્યાત છે. પછી એકદા તે રાણીને પુનઃ ગર્ભ રહ્યો અને અનુક્રમે સર્વ લક્ષણોથી વિભૂષિત એવી કન્યા ઉસન્ન થઈ.
ગ્ય સમયે તેનું મૃગાવતી એવું નામ રાખવામાં આવ્યું. તે અનુક્રમે યૌવનારઢ થતાં આ પ્રમાણે શેલવા લાગી–તેના મસ્તક પર કણ, સ્નિગ્ધ અને વક એવા કેશને સમૂહ, મુખ–ચંદ્રમાના વિશ્વમથી આવેલ રાહુની શેભાને ધારણ કરતું હતું, તેના ભાલતલપર પ્રસરેલ અતિવક્ર કેશલતા તે જાણે કામ રાજાની આળેખેલ વિજયપ્રશસ્તિ હોય તેવી શોભતી હતી, તેના સરલ લેચન અને ચંદ્રસમાન મનહર કપલવડે તથા પદ્યરાગ સમાન અધરથી તેનું મુખ, રત્ન-સ્થાન સમાન શોભતું હતું. વળી રેખા -વલયથી લાંછિત તથા વિચિત્ર મણિના આભૂષણથીયુકત એ તેને નિર્મળ કંઠ શંખના જે ભાસતે હતે. કંદર્પરાજાના નિવાસતુલ્ય તેના મેટા સ્તનપૃષપર લટકતે હાર પ્રતિહારની શેભા આપતું હતું, કનક-કમળ સમાન મને હર અને કદલી જેવા પીવર